Ο πρώτος καρπός της νήψεως, που είναι η κάθαρσις, δουλεύει μέσα μας, περνάει μέσα από την γνώσι, από την αποκάλυψι, από την εκπλήρωση των εντολών, από την κατάκτησι των ουρανίων, και με όλο αυτό το υλικό επιτυγχάνομε την καθαρότητα της καρδιάς. Άλλο όμως η κάθαρσις, άλλο η καθαρότης. Η κάθαρσις είναι μία ενέργεια, την οποία μας δίνει μεν η χάρις του Θεού δια της νήψεως, αλλά εξαρτάται από εμάς. Αν εμείς δεν στραφούμε προς τον αγώνα της καθάρσεως με μία σαφέστατη αντιμετώπισι της ζωής, δεν υπάρχει αποτέλεσμα.
Καθαρότης, με την πνευματική έννοια, είναι η τακτοποίησις κάποιου χώρου, η ετοιμασία δηλαδή του πνεύματός μας. Εμείς παρέχομε τον χώρο του πνεύματός μας τακτοποιημένον ως προς τα δικά μας πράγματα, εν σχέσει προς ότι αφορά εμάς, και τα υπόλοιπα είναι του Θεού.
Αλλά ποια είναι η αρχική έννοια της καθαρότητος; Το ουσιαστικό καθαρότης παράγεται από το ρήμα καθαρεύω, από το οποίο παράγεται και το ρήμα καθαρίζω, που σημαίνει σκουπίζω, ελευθερώνω τον καλυμμένο με διάφορα αντικείμενα χώρο. Τον απαλλάσσω από εμπόδια, από οποιοδήποτε περιεχόμενο, για να χωρέση κάτι άλλο, ή κάποιο πρόσωπο που περιμένω. Καθαρότης είναι η απόρριψις παντός περιττού πράγματος, η ευτρεπιστική και προετοιμαστική ενέργεια του χώρου, για να χωρέση εκεί ο επισκέπτης που περιμένω, ο βασιλιάς, ο Δεσπότης, ο Ιησούς Χριστός. Άρα, καθαρότης της καρδιάς δεν είναι μόνο η κάθαρσις από των εμπαθών νοημάτων και λόγων και πονηρών έργων, αλλά είναι και όλη η διενέργεια που κάνει το Άγιον Πνεύμα· είναι ο τόπος στον οποίο χαίρεται να θρονιάζεται ο βασιλιάς Χριστός, κάτι το πολύ σπουδαίο και άμεσο, όχι όμως δύσκολο, διότι δημιουργείται από το Πνεύμα και όχι από εμάς.
Καθαρότης είναι η απόρριψις παντός περιττού πράγματος, η ευτρεπιστική και προετοιμαστική ενέργεια του χώρου, για να χωρέση εκεί ο επισκέπτης που περιμένω, ο βασιλιάς, ο Δεσπότης, ο Ιησούς Χριστός
Λέγοντας λοιπόν ο άγιος, αυτή εστίν η της καρδίας καθαρότης, εννοεί την ετοιμασία, το άδειασμα της ψυχής, που επαναπαύει τον Θεόν, και το οποίο επιτυγχάνεται με την αφαίρεσι των δικών μας στοιχείων και με την πρόσθεσι των στοιχείων του Αγίου Πνεύματος, και ειδικώτερα με την προσευχή. Αν το όνομα του Ιησού γεμίζει την καρδιά μας, η καρδιά γίνεται θρόνος, όπου μπορεί να καθίση ο Θεός.
Τα δε στοιχεία που αφαιρεί η καθαρότης, -η συνήθης αυτή έννοια, αλλά τόσο σημαντική για τον πνευματικό άνθρωπο- είναι, πρώτον, τα περιττά και, δεύτερον, αυτά που στενεύουν την καρδιά, τον ορίζοντα, το πνευματικό βλέμμα, όσα με απασχολούν, με στενοχωρούν, με κλείνουν στον εαυτό μου, όσα σκοτεινιάζουν την ψυχή μου και δεν με αφήνουν να ανασάνω. Αυτά εκβάλλουν τον Θεόν και δεν με αφήνουν να είμαι ανοικτός ενώπιόν του. Τέτοια στοιχεία επίσης είναι όσα δεν είναι αναγκαία και μπορώ να ζήσω χωρίς αυτά. Αν μπορώ λόγου χάριν να ζήσω με τρία βιβλία, τα επτά με εμποδίζουν. Μην αμφιβάλλετε. Γιατί οι Πατέρες ήταν αυστηροί στο θέμα αυτό; Επίσης, εάν μου αρκούν δύο ρούχα, αλλά εγώ θέλω τέσσερα, τα επί πλέον εμποδίζουν την παρουσία του Θεού. Γιατί λέγει ο Χριστός, αν έχης δύο ενδύματα, να δώσης το ένα (Λουκ. 3, 11); Για να μένη χώρος κενός μέσα στην καρδιά μας, ώστε να μπορή να μπη Εκείνος. Γι’ αυτό, είναι απαραίτητο να αφαιρέσωμε κάθε τι, εάν θέλωμε νας μας γεμίση ο Θεός.
Απόσπασμα από το βιβλίο: «Λόγος περί νήψεως – ερμηνεία στον άγιο Ησύχιο» – Αρχ. Αιμιλιανού Σιμωνοπετρίτου, Ίνδικτος, Γ’ έκδοση, 2007