Ο φθόνος είναι πάθος μοχθηρής ψυχής που λιώνει από ζήλια, όταν βλέπει να προκόβει ο διπλανός. Είναι στενοχώρια για τα ξένα αγαθά. Είναι εμπαθής κριτής για τα αγαθά των άλλων. Ο φθόνος είναι ρίζα όλων των κακών, πηγή κάθε συμφοράς και φυτώριο ανουσιουργημάτων. Ο φθόνος είναι απ’ όλα τα πάθη το πιο άδικο και το πιο δίκαιο. Στην πρώτη περίπτωση, ενοχλεί ιδιαίτερα τους καλούς, στη δεύτερη λιώνει αυτούς που το έχουν. Όπως η σκουριά φθείρει και τρώει το σίδερο, έτσι και η ζήλεια κατατρώει την ψυχή που την έχει. Ο φθόνος λοιπόν πρώτα φθείρει τον φθονερό και έπειτα τον φθονούμενο. Πρώτα εξολοθρεύει την ψυχή του -καθώς το φίδι κατατρώει την κοιλιά που το έθρεψε- και κατόπιν δαγκώνει αυτόν που φθονεί. Από μόνος του ο φθόνος δεν έχει καμιά αιτία ύπαρξης, γι’ αυτό δεν μπορεί να τύχει ούτε συγχώρεσης. Ο φθόνος δεν γνωρίζει να προτιμάει το συμφέρον. Κανένα πάθος δεν είναι πιο καταστροφικό από τον φθόνο, γιατί διαφθείρει τις ψυχές, από τη στιγμή που φυτρώνει μέσα τους. Αυτός διδάσκει τον φόνο.
Από μόνος του ο φθόνος δεν έχει καμιά αιτία ύπαρξης, γι’ αυτό δεν μπορεί να τύχει ούτε συγχώρεσης. Ο φθόνος δεν γνωρίζει να προτιμάει το συμφέρον
Ω φθόνε, είσαι ρίζα του θανάτου, πολύπλοκη νόσος, της καρδιάς αιχμηρότατο καρφί· τίποτα δεν κεντάει πιο αιχμηρά όπως εσύ· τρυπάς όποια καρδιά σε έχει μέσα της. Μεγάλο κακό ο φθόνος. Αυτός μαυρίζει τα μάτια της ψυχής και την περιτυλίγει με βαθύ σκοτάδι. Αυτός προκαλεί αναισθησία στις αισθήσεις της. Πρώτα την σκλήρυνε και μετά την οδήγησε στην πώρωση. Αυτός τελείως διέφθειρε τον άνθρωπο. Ούτε το σκουλήκι και ο σκόρος συνηθίζει έτσι να εγκαθίσταται στο ξύλο και να το τρώει, ούτε ο σκόρος που τρώει το μαλλί, δεν κάνει τόσο κακό, καθώς ο πυρετός της ζήλειας κατατρώει τα κόκκαλα των φθονερών και καταληστεύει την σωφροσύνη της ψυχής.
Ο Μέγας Βασίλειος λέει: «Τι πιο καταστροφικό μπορεί να υπάρχει από την αρρώστια αυτή; Είναι φθορά της ζωής, αρρώστια της φύσης· εχθρεύεται ακόμη και αυτά που ο Θεός έχει δώσει, εναντιώνεται προς τον Θεό, είναι κακό αφόρητο, διδασκαλία του πονηρού, εφεύρεση των δαιμόνων, σπορά έχθρας, αρραβώνας της κόλασης, εμπόδιο της ευσέβειας, δρόμος προς τη γέεννα, στέρηση της βασιλείας των ουρανών».
Ο δε Χρυσόστομος λέει: «Ο φθόνος μετατρέπει τον άνθρωπο σε Διάβολο. Τον μετατρέπει σε άγριο δαίμονα. Από φθόνο έγινε ο πρώτος φόνος· έτσι αγνοήθηκε η φύση, έτσι μολύνθηκε η γη. Τίποτα πιο ολέθριο δεν τρυπώνει στις ψυχές των ανθρώπων, από το πάθος του φθόνου, ο οποίος πολύ λίγο λυπεί και κάνει κακό στους άλλους, αφού το μεγαλύτερο κακό το παθαίνει πρώτα αυτός που φθονεί».
Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως – Γνώρισε τον Εαυτό σου, Κείμενα Αυτογνωσίας, Τόμος Β’, Έκδοση εφημερίδος: ΚΙΒΩΤΟΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ, Απόδοση στη Νέα Ελληνική: Ευανθία Χατζή, Επιμέλεια κειμένου – Επίμετρο: Γιώργος Μπάρλας