Σαράντα ημέρα από την κατά σάρκα Γέννηση Του ο Χριστός προσφέρθηκε στον Ναό, σύμφωνα με τα καθιερωμένα από τον νόμο. Και επειδή εκεί στον Ναό του έγινε υποδοχή από πνευματοκίνητους ανθρώπους, και μάλιστα επειδή ο Συμεών τον πήρε στην αγκαλιά του, γι’ αυτό και λέγεται Υπαπαντή.
Η Εκκλησία καθόρισε η μεγάλη αυτή Δεσποτικοθεομητοτική εορτή να εορτάζεται την 2α Φεβρουαρίου, γιατί αυτή η ημέρα αυτή είναι η τεσσαρακοστή από την 25η Δεκεμβρίου, που γιορτάζεται η Γέννηση του Χριστού κατά σάρκα. Με αυτόν τον τρόπο διαιρεί τον ετήσιο χρόνο με τους σταθμούς της θείας οικονομίας και τον ευλογεί. Ταυτόχρονα δίνει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να μυηθεί στο μεγάλο μυστήριο της ενανθρωπήσεως του Υιού και Λόγου του Θεού.
Το περιστατικό της προσφοράς του Χριστού στον Ναό, κατά την τεσσαρακοστή ημέρα από την Γέννηση Του περιγράφεται μόνον από τον Ευαγγελιστή Λουκά (Λουκ. Β’, 22-39).
Ο Ίδιος ο Θεός, δηλαδή ο άσαρκος Λόγος του Θεού, έδωσε την εντολή του καθαρισμού κατά την τεσσαρακοστή ημέρα στον Μωϋσή και είχε καθιερωθεί για όλους τους Ισραηλίτας. Και μάλιστα η εντολή αυτή δόθηκε στον Μωϋσή πριν ακόμη γίνει η έξοδος των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο, δηλαδή πριν την διάβαση τους από την Ερυθρά θάλασσα.
Η σχετική εντολή είναι η εξής: «Εἶπε δὲ Κύριος πρὸς Μωϋσῆν λέγων ἁγίασόν μοι πᾶν πρωτότοκον πρωτογενὲς διανοϊγον πάσαν μήτραν ἐν τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ ἀπὸ ἀνθρώπου ἕως κτήνους, ἐμοὶ ἐστίν» (Εξ. ιγ’, 12).
Αυτή η αφιέρωση ήταν σημείο αναγνωρίσεως της ευεργεσίας του Θεού, και απόδειξη ότι ανήκουν σε Αυτόν. Είναι γνωστόν ότι η εντολή της αφιερώσεως του πρωτοτόκου αρσενικού παιδιού δόθηκε στον Ισραηλίτικο λαό, δια του Μωϋσέως, αμέσως μετά την πάταξη των πρωτοτόκων παιδιών των Αιγυπτίων, οπότε ο Φαραώ αμέσως έδωσε την άδεια της εξόδου, και βέβαια πριν ακόμη περάσουν την Ερυθρά θάλασσα. Είναι χαρακτηριστική η αιτιολογία της πράξεως αυτής: «ἐν γὰρ χειρὶ κραταιᾷ ἐξήγαγέ σε Κύριος ὁ Θεὸς ἐξ Αἰγύπτου» (Εξ. ιγ’,9).
Σε άλλο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, στο Λευιτικό, φαίνεται ότι ο Θεός δίνει περισσότερες λεπτομέρειες για την τελετή της αφιερώσεως και της ευγνωμοσύνης. Η γυναίκα που θα γεννήσει αρσενικό παιδί θα του κάνη την περιτομή την όγδοη ημέρα και κατά την τεσσαρακοστή ημέρα θα το προσφέρη στον Ναό. Και μαζί με την προσφορά του γεννηθέντος «προσοίσει αμνόν ενιαύσιον….προς τον ιερέα» (Λευιτ. Ιβ, 1-6).
Αφού Αυτός ο Ίδιος ο Λόγος του Θεού έδωσε τον νόμο στον Μωϋσή, όταν προσέλαβε την ανθρώπινη σάρκα έπρεπε να τον εφαρμόση, για να μην φανή παραβάτης του νόμου. Ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας λέγει ότι όταν βλέπει κανείς τον Χριστό να τηρεί τον νόμο αυτόν δεν πρέπει να σκανδαλισθή, ούτε Αυτόν που είναι ελεύθερος να τον θεωρήση δούλο, αλλά να εννοήση περισσότερο «της οικονομίας το βάθος». Και η τήρηση του νόμου της προσφοράς στον Ναό υπάγεται στο μυστήριο της θείας κενώσεως του Υιού και Λόγου του Θεού.
Επίσης, κατά τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, ο Χριστός δεν είχε ανάγκη καθαρισμού, αφού ο καθαρισμός νομοθετήθηκε στην Παλαιά Διαθήκη και για τους γεννήτορας και για τα γεννώμενα, αλλά το έκανε χάριν υπακοής στον Νόμο που Αυτός ο Ίδιος έδωσε. Δεν είχε ανάγκη καθαρισμού ο Χριστός, γιατί συνελήφθη ασπόρως και γεννήθηκε αφθόρως. «Πάντως ουκ ην χρεία καθαρισμού, αλλ΄ υπακοής ην έργον». Βέβαια, υπακοή έχει την έννοια της υπακοής στον νόμο του Θεού, αλλά και της υπακοής του νέου Αδάμ, εν αντιθέσει με την ανυπακοή του παλαιού Αδάμ. Και εάν η ανυπακοή του πρώτου Αδάμ είχε συνέπεια την πτώση και την φθορά, η υπακοή του νέου Αδάμ, του Χριστού, επανέφερε την παρακούσασα ανθρώπινη φύση στον Θεό και θεράπευσε τον άνθρωπο από την ευθύνη της παρακοής.
Απόσπασμα από το βιβλίο «Οι Δεσποτικές εορτές, Εισοδικό στο Δωδεκάορτο και την Ορθόδοξη Χριστολογία», Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγ. Βλασίου Ιεροθέου, γ’ έκδοση, Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου (Πελαγία), 2008