Ένα μόνον μπορεί να με αποσπάση από τις αναβάσεις μου προς τον Θεόν, να μου ανατρέψη κάθε πνευματικό κατόρθωμα και, ενώ ήμουν ένας άγιος, να βρεθώ αιφνιδίως ένας διάβολος, ενώ ήμουν μέγας, να γίνω πλέον ταπεινός και ο πλέον απωλεσμένος ενώπιον του Θεού: η φιλαυτία. Φιλαυτία δε εστίν το προς το σώμα πάθος.
Το σώμα θα το εκλάβωμε με την έννοια την πατερική, ήτοι του σωματικού φρονήματος, της χοϊκότητος της καρδιάς, της στροφής του νου κατά μίαν διάθεσι που δεν αρμόζει στο πνεύμα. Ο άγιος Μάξιμος δεν ξεχωρίζει εδώ το σώμα από την ψυχή, διότι αυτός ο χωρισμός δεν θα είχε καμιά σχέσι και σημασία για την φιλαυτία, αφού η φιλαυτία είναι περισσότερο αποτέλεσμα της ψυχής, καθαρά ένα εσωτερικό πρόβλημα και λιγώτερο σωματικός καρπός. Επειδή όμως η φιλαυτία ενεργεί πολλές φορές δια του σώματος, εντεύθεν και χρησιμοποιεί αυτήν την περιεκτική λέξι, το σώμα.
Φιλαυτία είναι ο ίδιος ο εγωισμός μου, το να βλέπω τον κόσμο και τον Θεόν σύμφωνα με την γνώμη μου
Αλλά τι σημαίνει φιλαυτία; Φιλαυτία σημαίνει αντίληψις, διάθεσις και προ πάντων κρίσις, τα οποία έχουν σαν πρίσμα το εγώ. Επομένως, κάτι που ξεκινάει από την σκέψι μου ή από την επιθυμία μου ή από την γνώμη μου, οπωσδήποτε θα με ρίξη έξω. Μόνον η άρνησις του εγώ μου μπορεί να με κάνη άτρωτον στα πάθη. Κάθαρσις τελεία των παθών μπορεί να γίνη, αλλά χάνεται και επιστρέφουν όλα τα πάθη, μόλις επανέλθω έστω και για λίγο στον εαυτό μου.
Αντιλαμβάνεσθε πως η φιλαυτία εδώ δεν τίθεται ως ένα πάθος, αλλά ως η αφετηρία, η αφορμή όλων των παθών. Όπως ο Θεός είναι η αρχή κάθε αγαθού, έτσι και η φιλαυτία είναι η αρχή κάθε κακού. Γιατί έπεσε ο διάβολος; Από φιλαυτία? δεν είχε πάθος μέσα του, ακόμη ήταν άγγελος, επομένως ήταν απαθής. Ο Θεός δεν είχε δημιουργήσει κάτι κακό, οπότε και η φιλαυτία αυτή καθ’ εαυτήν δεν είναι κακό? φιλαυτία είναι ο ίδιος ο εγωισμός μου, το να βλέπω τον κόσμο και τον Θεόν σύμφωνα με την γνώμη μου. Αφ’ ης στιγμής ο εωσφόρος σκέφθηκε ότι θα γίνη θεός, έπεσε. Αφ’ ης στιγμής περιέπεσε σε παρόμοιο σφάλμα και ο άνθρωπος, έπεσε και ημαύρωσε την εικόνα του Θεού που έφερε μέσα του. Επομένως, η φιλαυτία είναι το μόνο που πρέπει να προσέξωμε.
Απόσπασμα από το βιβλίο: «Περί Αγάπης Ερμηνεία στον Άγιο Μάξιμο», Αρχιμ. Αιμιλιανού Σιμωνοπετρίτου, Εκδόσεις Ίνδικτος, 2015