Η εξομολόγηση είναι η θεληματική και ειλικρινής εκμυστήρευση των αμαρτημάτων που διαπράχθηκαν -χωρίς ντροπή και δισταγμό, αλλά με αυτομεμψία και συντριβή καρδιάς- ενώπιον του προσώπου που η Εκκλησία έχει ορίσει για τη συγχώρεση των αμαρτιών.
Για να είναι η εξομολόγηση αληθινή και αποτελεσματική, πρέπει να είναι εκούσια και ειλικρινής, γιατί η βεβιασμένη και ανειλικρινής εξομολόγηση είναι άκαρπη, καθώς δεν αποτελεί γνήσια υπαγόρευση της καρδιάς, έκφραση μεταμέλειας και φανέρωση του πόθου για θεραπεία.
Η εξομολόγηση πρέπει να γίνεται χωρίς ντροπή και δισταγμό, αλλά με θάρρος και αυτοκατάκριση, γιατί το θάρρος είναι εκδήλωση αποστροφής προς την αμαρτία και διάθεση εκδίωξής της ενώ η ντροπή δείχνει την έλλειψη θάρρους.
Η εξομολόγηση πρέπει να γίνεται με συντριβή καρδιάς, γιατί η συντριβή αυτή μαρτυρεί την αληθινή μεταμέλεια και εκφράζει τη θλίψη για την παράβαση των εντολών του Θεού, τον οποίο ζητάει να εξιλεώσει. Η εξομολόγηση που γίνεται χωρίς συντριβή καρδιάς, καταδεικνύει έλλειψη βαθιάς συναισθήσεως της ενοχής για την παράβαση του θείου νόμου.
Η εξομολόγηση που φέρει αυτές τις ενδείξεις της αληθινής μετάνοιας και μεταμέλειας, είναι αληθινή και τελεία και αποφέρει τους σωτηρίους καρπούς της. Έτσι, λοιπόν, ο εξομολογούμενος οφείλει να προσέλθει στον πνευματικό του πατέρα, να ανοίξει την καρδιά του, να φανερώσει «τα άδηλα και τα κρύφια αυτής», χωρίς ντροπή και συστολή, αλλά με παρρησία και συντριβή καρδιάς, και να ζητήσει να αποκαταστήσει την πληγωμένη αγάπη του Θεού, ώστε να θεραπευθεί η ψυχή και να λάβει τη σωτηρία της.
Αυτοί που αμάρτησαν και από ντροπή δεν εξομολογούνται, παραδίδουν την ψυχή τους στον θάνατο. Αυτοί πάσχουν παρόμοια με τους ασθενείς που επειδή ντρέπονται να τρέξουν στους γιατρούς, αρρωσταίνουν ολοένα και βαρύτερα και έτσι γρήγορα αυτή η πάθηση τους στέλνει στον ʼδη. Ο Θεός εντέλλεται με τον προφήτη Ησαΐα λέγοντας: «Λέγε εσύ πρώτος τις αμαρτίες σου για να δικαιωθείς, γιατί είμαι αυτός που θα τις εξαλείψει».
Απόσπασμα από το βιβλίο: «Περί επιμελείας ψυχής», Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως, Εκδόσεις Άθως, 2013