«Καί γάρ ἄτοπον τήν μέν οἰκίαν μηδέποτε ἀνέχεσθαι ἐν ἑσπέρᾳ
χωρίς λύχνον καί φωτός ὁρᾶν, τήν δέ ψυχήν ἔρημον διδασκαλίας ὁρᾶν»
(ἱ. Χρυσόστομος)
Ἀγαπητοί μου ἐκπαιδευτικοί, προσφιλεῖς μου μαθητές καί μαθήτριες,
Ἡ Παιδεία, τῆς ὁποίας εἶναι προστάτες οἱ ἑορταζόμενοι σήμερα ἅγιοι Τρεῖς Ἱεράρχες, εἶναι εὐρύτερη τῆς ἐκπαίδευσης, εἶναι συνεχής μάθηση καί βαθμιαία κατάκτηση τοῦ πολιτισμοῦ. Ὁ ἱ. Χρυσόστομος τήν ἐγκωμιάζει ὡς «τέχνη τεχνῶν καί ἐπιστήμη ἐπιστημῶν», σχετίζοντας μέ τήν τέχνη τοῦ ἀγαλματοποιοῦ. Ὁ ἕνας μορφοποιεῖ ἄψυχα σώματα, ὁ ἄλλος διαμορφώνει καί ψυχές.
Ὁ Μ. Βασίλειος τήν ὁρίζει «ὡς ἀγωγή ὠφέλιμη στήν ψυχή, μέ τή δύναμη νά τήν καθαρίσει ἀπό τίς κηλῖδες τῆς κακίας» καί ὡς «τιμιότερη πολλῶν χρημάτων», ἐνῶ ὁ Θεολόγος τήν θεωρεῖ ὡς «πρῶτο καί μέγιστο καλό γιά τούς ἀνθρώπους».
Τήν ἀξία τῆς Παιδείας εἶχαν ἐκτιμήσει οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες σοφοί, τή σκέψη τῶν ὁποίων μελέτησαν οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες. Ἐνδεικτική ἡ δήλωση τοῦ Ἀρίστιππου: «Ἄμεινον ἐπαίτην ἤ ἀπαίδευτον εἶναι»∙ καλύτερα ζητιάνος παρά ἀμαθής. Καί ὁ μεγάλος Σωκράτης ἀποφαίνεται: «Ἡ παιδεία, καθάπερ εὐδαίμων χώρα, πάντα τ’ ἀγαθά φέρει». Ὁ Ἰσοκράτης συμπληρώνει πώς ὅλοι ἔχουν νά κερδίσουν ἀπό τήν παιδεία, ἡ ὁποία ἀποβαίνει: «εὐτυχοῦσι μέν κόσμος, ἀτυχούσι δέ καταφύγιον». Καί ὁ Πλούταρχος δίνει μιά αἰώνια διάσταση στήν παιδεία, διακηρύσσοντας ὅτι «Παιδεία δέ τῶν ἐν ἡμῖν μόνον ἐστίν ἀθάνατον καί θεῖον».
Ἡ παιδεία, σύμφωνα μέ τούς Τρεῖς Ἱεράρχες, εἶναι διαδικασία ἀνάπτυξης τοῦ ἀνθρώπου καί προαγωγῆς του ἀπό ἄτομο σέ πρόσωπο, σέ μιά ὁλοκληρωμένη προσωπικότητα. Εἶναι ἡ συνειδητή προσπάθεια γιά πνευματική καλλιέργεια καί τελείωση. Δέν εἶναι συσσώρευση ἐγκυκλοπαιδικῶν γνώσεων, οὔτε πολυμάθεια, κατά τόν ἱερό Χρυσόστομο. Εἶναι μιά ἄσκηση τοῦ συνόλου τῶν πνευματικῶν δυνάμεων τοῦ ἀνθρώπου, μιά δυναμική πορεία ἐξέλιξης καί ἀνάπτυξης σέ ὅλη τήν ἀνθρώπινη ζωή. Κατά τόν Μ. Βασίλειο μάλιστα εἶναι τό μόνο ἀγαθό πού παραμένει ἀναφαίρετο καί μετά τόν σωματικό θάνατο.
Ἡ παιδεία τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν εἶναι Θεοκεντρική καί ἀποβλέπει στήν ἐν Χριστῷ τελείωση τοῦ ἀνθρώπου. Σκοπός της, κατά τόν Μέγα Βασίλειο, εἶναι «ὁμοιωθῆναι Θεῷ κατά τό δυνατόν ἀνθρώπου φύσει». Ὑπερθεματίζοντας ὁ ἱερός Χρυσόστομος δηλώνει: «Θά ὀνομάσω ἄνθρωπο ἐκεῖνον πού διασώζει τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ». Ὁ ἀνθρωπισμός σχετίζεται συνεπῶς μέ τή Θεοφιλία καί τήν τήρηση τοῦ Θείου θελήματος. Ἡ ἀξία ἤ ἡ ἀπαξία τοῦ ἀνθρώπου ὁρίζεται ἀπό τή σχέση του μέ τόν Θεό. «Εἰ τούς παῖδας ἐπαιδεύομεν φίλους εἶναι τῷ Θεῷ πάντα ἄν ἀνεπήδησε τά λυπηρά καί μυρίων ἀπηλλάγη κακῶν ὁ βίος ὁ παρών», γράφει ὁ ἱ. Χρυσόστομος. Ἀντίθετα, ἡ ἀθεοφοβία καί ἡ ἀπομάκρυνση ἀπό τό δρόμο τοῦ Θεοῦ στοίχισαν ἤδη πολλά στήν κοινωνία μας καί ἡ ἠθική κρίση, τήν ὁποία βιώνουμε ἀπορρέει πρώτιστα ἀπό τή διάρρηξη τῶν σχέσεών μας μέ τόν Θεό καί τήν περιφρόνηση τῶν ἐντολῶν Του σέ ὅλα τά ἐπίπεδα. Ὁ ἀθεόφοβος δέν ἔχει ἠθικές ἀναστολές καί δέν εἶναι καλός ἄνθρωπος χωρίς Θεό.
Ἀγαπητοί μου ἐκπαιδευτικοί, προσφιλεῖς μου μαθητές καί μαθήτριες,
Ἡ παιδεία τῶν ἑορταζομένων ἁγίων Τριῶν Ἱεραρχῶν εἶναι παιδεία μέ ὁρατά καί ὑγιῆ πρότυπα∙ πρότυπα πού θά τούς ἐμπνεύσουν, θά τούς γοητεύσουν καί δέ θά τούς ἀπωθήσουν. Οἱ νέοι θέλουν συνέπεια ἔργων καί λόγων. «Ὁ γάρ μή ποιῶν καί διδάσκων ἀναξιόπιστος ἐστίν εἰς ὠφέλειαν», διδάσκει ὁ Μ. Βασίλειος∙ συμπληρώνει ὁ Θεολόγος Γρηγόριος: «Μισῶ διδάγματα, οἷς ἐναντίος ὁ βίος». Καί διαλαλεῖ ἡ λαϊκή σοφία: «Αὐτός πού εἶσαι φωνάζει τόσο δυνατά, πού δέ μέ ἀφήνει ν’ ἀκούσω τί μοῦ λές». Ἡ σχέση δασκάλου καί μαθητή παραλληλίζεται μέ ἐκείνη πνευματικοῦ πατέρα καί πνευματικοῦ τέκνου. Ναός καί Σχολεῖο λειτουργοῦν συμπληρωματικά καί σέ σχέση ἀμοιβαιότητας, ὡς χῶροι διαμόρφωσης καί ὁλοκλήρωσης τοῦ ἀνθρώπου. Μιά ματιά σέ σύγχρονες θλιβερές καταστάσεις βαίνει παράλληλα μέ τίς ἀντίθεες διακηρύξεις ἀτόμων καί φορέων, καθώς καί ἐκείνων πού ἀποδέχτηκαν τήν ἑορτή τῶν ἁγίων Τριῶν Ἱεραρχῶν μόνο σάν μέρα ἀνάπαυλας. Ὡς ὑπεύθυνος Ποιμενάρχης, πού ἀγωνιῶ γιά τούς νέους μας καί τό μέλλον αὐτῆς τῆς χώρας, ἐλπίζω νά πειστοῦμε ὅτι ἄθεη παιδεία ὁδηγεῖ στήν ἄβυσσο καί μονάχα ἡ ἐπανασύνδεσή μας μέ τόν Θεό θά δώσει ἐλπίδα.
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ καί ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΑ
Καλή δύναμη στούς ἐκπαιδευτικούς μας,
καλή πρόοδο στά παιδιά μας.
Ὁ Μητροπολίτης
† Ὁ Νίκαίας Ἀλέξιος