«Μέγαν μάρτυρα ἡ Ἐκκλησία, μέγαν ἥρωα τό ἔθνος σύμπαν,
τόν τῆς Σμύρνης ὑμνοῦμεν Χρυσόστομον.
Καί γάρ γενναίως ἀθλήσας ὑπέμεινεν ὑπέρ πατρίδος καί πίστεως θάνατον, Ἱεράρχου τε ὑπόδειγμα ἑαυτόν ἀνέδειξε τόν στέφανον λαβών τόν ἀμαράντινον»
Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί,
Ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία ὅρισε τήν Κυριακή πρό τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ὡς ἡμέρα μνήμης τῶν Ἁγίων Ἱεραρχῶν, τῶν λοιπῶν Κληρικῶν καί τῶν κατά Θεόν βιωσάντων λαϊκῶν, οἱ ὁποῖοι σφαγιάστηκαν τό 1922 ἀπό τίς ὀρδές τῶν Τούρκων.
Ἡ Ἰωνία, ὁ Πόντος, ἠ Καππαδοκία,πάντα στή σκέψη καί στήν καρδιά μας. Ἐκεῖ, κάτω ἀπό τόν καταγάλανο οὐρανό τῆς Ἰωνίας ἄνθισαν οἱ τέχνες καί ἡ ἐπιστήμη. Φιλοσοφία, Ἀστρονομία, Μαθηματικά, Φυσική, Ἰατρική, ἔκαναν συλλήψεις καί ἐφευρέσεις, πού ἀπασχολοῦν ἔκτοτε, μέχρι σήμερα τήν πανανθρώπινη σκέψη. Πλάι στούς ἐπιστήμονες οἱ ἁπλοί ἄνθρωποι καλλιεργοῦσαν τή γῆ καί συντηροῦσαν τόν κόσμο γύρω τους.
Ἡ σχεδόν ἡγεμονική παρουσία ἰδίως τῶν Ἑλλήνων τῶν Παραλίων δέν ἄρεσε σέ κάποιους συμμάχους τῶν Ἀσιατῶν βαρβάρων καί προέτρεψαν τούς Νεότουρκους νά τούς ἐκκαθαρίσουν. Ὁ διωγμός τοῦ 1914 συνδυάζεται μέ τά Τάγματα Ἐργασίας, ὅπου ἐπιστράτευαν τόν ἀνδρικό πληθυσμό, γιά νά τόν ἐξοντώσουν, ἐνῶ εἶχαν ἐλεύθερη πρόσβαση στό γυναικεῖο χῶρο γιά λεηλασίες, βιασμούς καί ὅ, τι ἄλλο μηχανευόταν ἡ νοσηρά φαντασία τους.
Κάπως ἔτσι φτάσαμε στό 1919, ὅπου φάνηκε ὅτι ἕνα ὄνειρο γινόταν πραγματικότητα. Δέν εἶναι τοῦ παρόντος νά καταλογίσουμε εὐθύνες καί νά ἀναζητήσουμε ἐνόχους τῆς μετέπειτα τραγωδίας. Τόν Αὔγουστο τοῦ 1922 τό ἑλληνικό μέτωπο διασπᾶται καί ἀκολουθεῖ ὑποχώρηση. Ὁ κόσμος ὅλος μαζεύεται τρομαγμένος στή Σμύρνη καί σέ ἄλλα παραλιακά κέντρα, ἐπαναλαμβάνοντας ἴσως ἀσυνείδητα τό «θάλαττα-θάλαττα» τῶν Μυρίων τοῦ Ξενοφῶντα.
Ἡ σφαγή στή Σμύρνη εἶναι ἀνελέητη. Πρῶτο θύμα ὁ Μητροπολίτης Χρυσόστομος. Τελεῖ τήν τελευταία Θεία Λειτουργία στήν Ἁγία Φωτεινή καί δείχνει κάτωχρος ἀπό τήν ἀγρυπνία καί τή νηστεία. Βγαίνει στήν Ὡραία Πύλη γονατίζει καί προσεύχεται ὡς ταπεινός λευίτης καί ἐγείρεται ὡς ἅγιος. Γνωρίζει τί τόν περιμένει καί ἑτοιμάζεται γιά τή θυσία. Μόλις τελειώνει τή Θεία Λειτουργία ἕνας ὑπαστυνόμος τόν πληροφορεῖ ὅτι ὁ φρούραρχος τόν ζητᾷ στό φρουραρχεῖο. Γαλήνιος ὁ Χρυσόστομος ἀποχαιρετᾷ τό πλῆθος, ἀγνοεῖ προτάσεις φυγάδευσής του καί ἀναχωρεῖ. Ἀκολουθοῦν κάποιες διαδικασίες, προκειμένου νά μήν ἀντιδράσει ὁ λαός. Καί τότε ἀρχίζει τό μαρτύριο. Ὁ μαινόμενος ὄχλος προσμένει, διψώντας γιά αἷμα καί ἔχει ἀποφασίσει τή σταύρωσή του. Ἐκεῖ τόν παραδίδει ὁ φρούραρχος∙ τέτοια ἡ Δικαιοσύνη τῶν ἀγρίων! Ἕνας Τοῦρκος ἀντιλαμβάνεται τήν εὐλογία τοῦ Ἱεράρχου καί τοῦ κόβει τά χέρια. Τοῦ βγάζουν τά μάτια μέ ξιφολόγχη, τοῦ κόβουν τά ἀφτιά, τοῦ ξεριζώνουν τή γενειάδα. Τόν χτυποῦν παντοῦ κι ὕστερα τόν δένουν σέ δυό ἄλογα, τά ὁποῖα τόν διαμελίζουν. Τό σκήνωμά του ἐξαφανίστηκε γιά νά μήν ἔλθει τό ἱερό λείψανό του στά χέρια τῶν πιστῶν.
Ὅμοια ἀντιμετώπιση εἶχαν καί οἱ Ἱεράρχες Ζήλων Εὐθύμιος, Κυδωνιῶν Γρηγόριος, Ἰκονίου Προκόπιος, Μοσχονησίων Ἀμβρόσιος, καί μεγάλος ἀριθμός Κληρικῶν. Μόνο στήν περιοχή τῆς Σμύρνης ἔχουν καταγραφεῖ 342 ἱερομάρτυρες καί μισό ἑκατομμύριο λαϊκοί. Ἄλλο ἑνάμισυ ἑκατομμύριο ἦσαν οἱ ξεριζωμένοι. Μαυρίλα καί θανατικό παντοῦ! Ἀποκορύφωμα ἡ πυρπόληση τῆς ἀρμενικῆς καί ἑλληνικῆς συνοικίας. Ἡ φωτιά ἀνάγκασε τούς κρυμμένους χριστιανούς νά βγοῦν στούς δρόμους, πέφτοντας στά χέρια τῶν Τούρκων. Ἐκεῖνοι σκότωναν ἀδιακρίτως. Ἡ πόλη τῆς Σμύρνης χάθηκε καί διασώθηκε μόνο ἡ τουρκική καί ἠ ἐβραϊκή συνοικία.
Ἀδελφοί μου ἀγαπητοί,
Ἡ Μικρασιατική Καταστροφή θεωρεῖται ἡ μεγαλύτερη συμφορά τοῦ Νεότερου Ἑλληνισμοῦ. Ἕνα ὑγιές τμῆμα τοῦ Γένους ξεριζώθηκε ἀπό τίς πατρογονικές του ἑστίες καί ἔφτασε στήν ἀδύναμη Πατρίδα, πού τούς ἐνσωμάτωσε μέ πολλές δυσκολίες. Οἱ πρόσφυγες ἀδελφοί μας, ξεκίνησαν ἀπό τό μηδέν, ἔστησαν καλύβες ἀπό λαμαρίνες, φύτεψαν βασιλικούς σέ κονσερβοκούτια, ζεσταίνονταν μέ τίς ἀνάσες τους, ἤλπιζαν στόν Θεό καί στούς Ἁγίους Του, τῶν ὁποίων τίς ἱερές εἰκόνες πρόλαβαν νά φέρουν ἀπό τή Μ. Ἀσία καί τόν Πόντο. Ἀσβέστωσαν τίς γειτονιές τους καί προσεύχονταν ἀκατάπαυστα. Σήμερα εἶναι ἕνα ζωντανό τμῆμα τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ. Οἱ ἐλπίδες τῶν προσφύγων ἀδελφῶν μας δέν διαψεύστηκαν. Ἡ δεύτερη και τρίτη γενιά ἔδωσε ἐπιστήμονες, ἀνθρώπους τῆς προόδου καί καλλιτέχνες καί τώρα καμαρώνω τά δισέγγονά τους νά κρατοῦν τά τιμημένα λάβαρα τῶν Σωματείων τους καί νά ἐκπέμπουν ἕνα φῶς προόδου καί δημιουργίας.
Καμαρώνω ὡς Ποιμενάρχης τῆς προσφυγικῆς Μητροπόλεως Νικαίας, ἐκτιμῶ τόν ἀγῶνα τῶν προσφύγων καί εὔχομαι καλή πρόοδο στούς ἴδιους καί εἰρήνη στήν πατρίδα μας, μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ καί τήν πρεσβεία τῆς Παναγιᾶς μας, στήν Ὁποία ὅλοι καταφεύγουμε.
Χρόνια Πολλά καί Εὐλογημένα
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
+ Ὁ Νικαίας Ἀ λ έ ξ ι ο ς