«Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας, Ζωοδότα,
ὀρθρίζει γὰρ τὸ πνεῦμά μου, πρὸς ναὸν τὸν ἅγιόν σου,
ναὸν φέρον τοῦ σώματος, ὅλον ἐσπιλωμένον,
ἀλλ' ὡς οἰκτίρμων κάθαρον, εὐσπλάγχνῳ σου ἐλέει»
Τό Τριώδιο ἔχει λάβει τήν ὀνομασία του ἀπό τό ὁμώνυμο λειτουργικό βιβλίο, τό ὁποῖο περιέχει τούς ἐκκλησιαστικούς ὕμνους τῆς συγκεκριμένης περιόδου. Οἱ ὕμνοι αὐτοί ἔχουν μόνο τρεῖς ὠδές, σέ ἀντίθεση μέ τούς λοιπούς ὕμνους τῆς Ἐκκλησίας, οἱ ὁποῖοι ἐντάσσονται σέ ἐννέα ὠδές. Οἱ ὑπέροχοι ὕμνοι τοῦ Τριωδίου δημιουργήθηκαν ἀπό τόν Ε΄ ἕως καί τόν ΙΕ΄ αἰῶνα. Χειρόγραφα τῶν ὕμνων τοῦ Τριωδίου σώζονται ἀπό τόν Ι΄ αἰῶνα ἐνῶ ἡ πρώτη ἐκτύπωσή του ἔγινε στή Βενετία τό ἔτος 1522.
Ἀναλυτικότερα ἡ πρώτη Κυριακή, ἀφορμᾶται ἀπό τήν παραβολή τοῦ Τελώνου καί τοῦ Φαρισαίου, προτρέποντας τούς πιστούς σέ ταπείνωση.
Ἡ δεύτερη Κυριακή τοῦ Ἀσώτου ἔχει πολλά μηνύματα, ὅπως ἡ εὐκολία τῆς ἔκπτωσης, οἱ συνθῆκες διαβίωσης τοῦ ἁμαρτωλοῦ, ἡ συναίσθηση τοῦ ἀδιεξόδου, ἡ ἀπόφαση μετανοίας καί ἡ συγχώρηση τοῦ Πατέρα. Ὅλα μαζί συλλειτουργοῦν γιά νά σωθεῖ ὁ “Ἄσωτος Υιός”.
Ἀκολουθεῖ τό Ψυχοσάββατον, ὡς εὐκαιρία “συνάντησης“ ζώντων καί νεκρών, τῶν πρώτων δεομένων ὑπέρ τῶν δευτέρων.
Ἡ Κυριακή τῆς Ἀποκριᾶς ἀναφέρεται στήν Β΄ Παρουσία τοῦ Χριστοῦ καί στήν Κρίση πού θά ἀκολουθήσει, μέ κριτήριο τήν ἀγάπη.
Ἡ Κυριακή τῆς Τυροφάγου ἀναφέρεται στήν θλιβερή ἐξορία τῶν πρωτόπλαστων ἀπό τόν Παράδεισο. Τό Εὐαγγέλιο τῆς ἡμέρας παροτρύνει σέ νηστεία, σέ συγχώρηση καί σέ ἐνάρετη ζωή. Μέ αὐτή τήν Κυριακή κλείνει ἡ προπαρασκευαστική περίοδος τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς
Τήν Καθαρά Δευτέρα ἀρχίζει ἡ κυρία περίοδος τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς, ἕνα στάδιο νηστείας, προσευχῆς καί περισυλλογῆς.
Τήν Παρασκευή καί τίς ἑπόμενες Παρασκευές ψάλλονται οἱ ὑπέροχοι Χαιρετισμοί στήν Ὑπεραγία Θεοτόκο.
Ἡ Α΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν ὀνομάζεται καί Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας, σέ ἀνάμνηση τῆς ἀναστήλωσης τῶν ἱερῶν εἰκόνων ἐπί αὐτοκράτειρας Θεοδώρας, τό 842, πού σηματοδότησε τό τέλος τῆς Εἰκονομαχίας.
Ἡ Β΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν εἶναι ἀφιερωμένη στόν Ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ (1296-1359), θιασώτη τοῦ Οὐρανίου Φωτός.
Ἡ Γ’ Κυριακή τῶν Νηστειῶν ἀναφέρεται στήν προσκύνηση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, γι’ αὐτό λέγεται καί «Κυριακή τῆς Σταυροπροσκυνήσεως».
Τήν Δ΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν τιμοῦμε τόν ὅσιο Ἰωάννη, συγγραφέα τῆς «Κλίμακος». Εἶναι ὁ εἰσηγητής τῆς «Νοερᾶς Προσευχῆς», μέ πνευματικό κέρδος τήν «ἔλλαμψη-ἀνέκφραστη ἐνέργεια πού ὑπερβαίνει τή γνώση».
Τήν Ε΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν τιμοῦμε τήν Ὁσία Μαρία τήν Αἰγυπτία, μιά παρηγορητική ὑπόμνηση τοῦ Κυριακοῦ λόγου ὅτι «Οἱ τελῶναι καί αἱ πόρναι προάγουσιν Ὑμᾶς εἰς τήν Βασιλείαν τοῦ Θεοῦ» (Μτθ. 21, 31). Βέβαια, ὑπό τήν προϋπόθεση τῆς μετανοίας.
Ἡ ἑβδομάδα πρό τῶν Βαΐων ὀνομάζεται ἀπό τό λαό «κουφή» ἤ «βουβή», ἐπειδή δέν ὑπάρχουν Χαιρετισμοί, ἐνόψει ἀναμονῆς τῶν Ἁγίων Παθῶν. Καί ἐμεῖς πρέπει νά εἴμαστε “κουφοί” ὡς πρός τήν “πονηράν” περιέργεια καί τίς φῆμες πού κυκλοφοροῦν, καί ἀκόμη “βουβοί”, σιωπηλοί καί προσευχητικοί, ὅπως μᾶς καλοῦν νά συμπεριφερόμαστε οἱ ἱεροί Πατέρες. Μή διαφεύγει τῆς προσοχῆς μας ὁ λόγος τοῦ Κυρίου: «πᾶν ῥῆμα ἀργὸν, ὃ ἐὰν λαλήσωσιν οἱ ἄνθρωποι, ἀποδώσουσιν περὶ αὐτοῦ λόγον ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως» (Ματθ. 12,36).
Ἀδελφοί μου ἀγαπητοί,
Ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία ἔχει προσδώσει στό Τριώδιο παιδαγωγικό καί πνευματικό χαρακτῆρα ὕψιστης σημασίας, προβάλλοντας κατάλληλα τίς ἱερές κατανυκτικές Ἀκολουθίες, τά ἱερά πρότυπα, καί καλῶντας μας σέ συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητάς μας. Μᾶς προτείνει πνευματικά φάρμακα τήν προσευχή, τή νηστεία, τήν ἐνεργό συμμετοχή στή λατρευτική ζωή, τήν ἀνάγνωση ψυχωφελῶν βιβλίων, τήν ἀγαθοεργία, τήν ἐξομολόγηση, τή Θεία Κοινωνία. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος τονίζει ὅτι πρέπει νά θέσουμε σκοπό τῆς ζωής μας νά μοιάσουμε μέ τόν Χριστό (Α΄ Κορ. 11, 1). Αὐτή ἡ κατανυκτική περίοδος μᾶς βοηθάει σ’ αὐτό∙ ἄς τήν ἀξιοποιήσουμε μέ θερμές προσευχές, μέ σεμνότητα καί ἐλπίδα.
Εὐλογημένο Τριώδιο
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
+ Ὁ Νικαίας Ἀ λ έ ξ ι ο ς