«Ἑορτάζει σήμερον ἡ Ἐκκλησία, τὴν σεπτὴν πανήγυριν,
τῶν Διδασκάλων τῶν τριῶν· καὶ γὰρ αὐτοὶ ἐστερέωσαν,
τὴν Ἐκκλησίαν αὐτῶν θείοις δόγμασιν».
Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί,
Οἱ Ἅγιοι Τρεῖς Ἱεράρχες, τούς ὁποίους τιμᾷ σήμερα ἡ Ἐκκλησία, μαζί μέ τήν Ἐκπαιδευτική Κοινότητα, ὑπῆρξαν κατά γενική ὁμολογία, «Γίγαντες τοῦ Πνεύματος», τῶν ὁποίων οἱ συγγραφές ἀποτελοῦν διαχρονικά κείμενα πού μᾶς ἐμπνέουν, μᾶς καθοδηγοῦν καί δίνουν λύσεις στίς ἀναζητήσεις μας, τώρα καί αἰῶνες. Παράλληλα αὐτά τά ὑπέροχα πνεύματα ἔδρασαν μέ γνώση καί εὐθύνη ὑπέρ τῶν συνανθρώπων τους.
Σήμερα θά ἑστιάσουμε στόν καίριο ῥόλο τους γιά τήν πρόοδο τῶν νέων. Κάτοχοι ὅλων τῶν ἐπιστημῶν τῆς ἐποχῆς τους, μποροῦσαν νά μυήσουν γιά ὅλους τούς χώρους τοῦ ἐπιστητοῦ. Οἱ Ὁμιλίες τοῦ Μεγάλου Βασιλείου στήν “Ἑξαήμερο”, μᾶς ἀποκαλύπτουν βιολόγο, γεωλόγο, ζωολόγο, ἀστρονόμο καί πολλά ἄλλα, πού μᾶς ἀφήνουν ἄναυδους, μελετώντας τον. Τά ἴδια ἰσχύουν γιά τόν Γρηγόριο τόν Θεολόγο καί τόν Ἰωάννη τόν Χρυσόστομο.
Ἡ φύση τῆς παρούσης Ἐγκυκλίου μᾶς ὑποχρεώνει σέ συντομία καί σέ περιορισμό τῶν μηνυμάτων πού ἀπορρέουν ἀπό τούς Τρεῖς Ἱεράρχες.
Τό πρῶτο μήνυμα εἶναι ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ, τήν Ὁποία ἐπικαλέστηκαν ἀπό τό ξεκίνημά τους. Χωρίς τή δωρεά τοῦ Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος ματαιοπονεῖ καί σπέρνει ἁλάτι στή γῆ, ὅπως εὐφυῶς λέγεται. Τό δεύτερο μήνυμα εἶναι ἡ σύζευξη τοῦ Εὐαγγελίου μέ τήν ἑλληνική σκέψη. Κάτοχοι τῆς φιλοσοφίας καί ὅλων τῶν ἐπιτευγμάτων τῶν Ἑλλήνων στοχαστῶν, μποροῦσαν νά ἐναρμονίσουν δυό κόσμους, φαινομενικά ἀντίθετους, ἀλλά ὑπηρέτες τοῦ ἴδιου σκοποῦ. Ἕνας ἐπιδερμικός θά κατέστρεφε τά ἀρχαῖα κείμενα καί θά προσπαθοῦσε νά ἐξοβελίσει ἀπό τόν κόσμο κάθε πρότερο πολιτισμό.
Ἐκεῖνοι μελέτησαν, διέσωσαν κείμενα καί ἄντλησαν διδαχές καί ἀπό τήν ἀνθρώπινη σοφία, ὁσάκις συμπλέει μέ τό Εὐαγγέλιο. Ἡ πραγματεία τοῦ Ἁγίου Βασιλείου «Πρός τούς νέους, ὅπως ἄν ἐξ ἑλληνικῶν ὠφελοῖντο λόγων», θεωρεῖται ἕνα ἀπό «τά μυρίπνοα ἄνθη τοῦ παραδείσου» καί ἔχει ἐκδοθεῖ πολλές φορές. Ὁ μεγάλος σοφιστής Λιβάνιος λυπᾶται γιατί ὁ μαθητής του Ἰωάννης προσχώρησε στούς χριστιανούς. Καί οἱ Τρεῖς ὑποστήριξαν τήν ἀνάγκη ἐπαφῆς τοῦ Χριστιανοῦ, ἰδίως τῶν νέων, μέ τήν ἑλληνική παιδεία, μέ τά ἑλληνικά κείμενα. Ὁ Μέγας Βασίλειος ὁμολογεῖ γιά τόν Ὅμηρο: «πᾶσα μέν ἡ ποίησις τῷ Ὁμήρῳ ἀρετῆς ἐστιν ἔπαινος, καί πάντα αὐτῷ πρός τοῦτο φέρει». Ἡ ὁμολογία γίνεται σέ ἐποχή δράσης τῶν φανατικῶν, οἱ ὁποῖοι ἀναφαίνονται κατά καιρούς καί μᾶς γεμίζουν θλίψη.
Ἀγαπητοί μου ἐκπαιδευτικοί,
Προσφιλεῖς μου μαθητές καί μαθήτριες,
Τό μεγάλο μυστικό τῶν Ἁγίων Τριῶν Ἱεραρχῶν ἔγκειται στή σύνθεση καί ἐναρμόνιση τῶν βασικῶν στοιχείων τῆς φιλοσοφίας μέ τά διδάγματα τοῦ Εὐαγγελίου. Συνάρμοσαν μέ τή Γραφή τίς καλές γνῶμες τῶν ἐξωχριστιανικῶν ἀνθρώπων τοῦ πνεύματος. Προδρομική ἦταν ἡ σκέψη τοῦ ἁγίου Ἰουστίνου τοῦ Φιλοσόφου καί Μάρτυρος, πού δήλωσε ὅτι «δέν ἔχουν διαφορές οἱ διδασκαλίες τοῦ Πλάτωνα ἀπό ἐκεῖνες τοῦ Χριστοῦ». Ἔξοχα πνεύματα τῆς νεότερης ἱστορίας συντάχτηκαν πλήρως. Εἶναι ὁ Κοπέρνικος (16ος αἰῶνας), ὁ Κέπλερ καί ὁ Βάκων (17ος αἰ.), ὁ Νεύτων (18ος αἰ.) καί πολλοί ἄλλοι. Ἐντυπωσιακός ὁ Λάιμπνιτς (1646-1716): «Ἀρχίζω πάντα ὡς φιλόσοφος, τελειώνω ὡς θεολόγος»∙ ἴσως ἐντυπωσιακότερος ὁ Βάκων (1521-1626): «Ἡ ἡμιμάθεια ἀπομακρύνει ἀπό τόν Θεό∙ ἡ ἀληθής ἐπιστήμη ὁδηγεῖ σ’ Αὐτόν».
Παιδιά μου εὐλογημένα σᾶς προτρέπω: Τιμώντας τούς Τρεῖς Ἱεράρχες, νά μιμηθεῖτε τήν ἀρετή καί τίς ἀναζητήσεις τους∙ θά ὠφελήσετε τόν ἑαυτό σας καί τήν κοινωνία.
Χρόνια πολλά καί εὐλογημένα
Καλό κουράγιο στούς Δασκάλους
Καλή πρόοδο στά παιδιά μας
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
+ Ὁ Νικαίας Ἀ λ έ ξ ι ο ς