«Η θλίψη τονώνει τα νεύρα της ψυχής και αυξάνει την προθυμία για ασκητική πάλη, αναδεικνύει τη δύναμή της ψυχής και προετοιμάζει την πνευματική ηδονή που θα λάβει εξαιτίας αυτής στο μέλλον. Τέτοια είναι η φύση της θλίψης· όταν καταλαμβάνει μια γενναία και νεανική ψυχή αυτά τα αγαθά κυοφορεί. Και όπως ακριβώς η φωτιά κάνει αγνότερο και καθαρότερο το χρυσάφι, όταν γίνεται ένα μ’ αυτό, έτσι κι όταν επέρχεται η θλίψη στις χρυσές ψυχές, τις προετοιμάζει ώστε να γίνουν καθαρότερες και αγνότερες» (Χρυσόστομος).
Ο Απόστολος Παύλος λέει: «Η θλίψις υπομονήν κατεργάζεται, η δε υπομονή δοκιμήν, η δε δοκιμή ελπίδα, η δε ελπίς ου καταισχύνει» (Ρωμ. ε’ 3-5).
Ο Μέγας Βασίλειος λέει: «Οι θλίψεις δεν παραχωρούνται άσκοπα από τον ποιμένα μας Κύριο στους δούλους του Θεού, αλλά σαν δοκιμασία της αληθινής αγάπης προς τον πλάστη μας Θεό. Διότι όπως οι κόποι των αγώνων προσφέρουν στέφανα στους αθλητές, έτσι και στους χριστιανούς, η δοκιμασία των πειρασμών που υφίστανται, παρέχει κόπο και πόνο μεν, οδηγεί όμως στην τελείωση, αν δεχόμαστε όλα όσα ο Κύριος οικονομεί για μας με την πρέπουσα υπομονή και κάθε ευχαριστία». Και αμέσως: «Πράγματι, σ’ αυτούς που είναι καλά προετοιμασμένοι, οι θλίψεις είναι πνευματικά γυμνάσματα και τροφή των αθλητών του Χριστού, που τους οδηγούν στο να κληρονομήσουν τη δόξα του Πατρός».
Ο Χρυσόστομος αντιπαραβάλει τις θλίψεις με τον χειμώνα, εποχή κατάλληλη για τη γεωργία, λέγοντας: «Όπως ακριβώς ο χειμώνας είναι κατάλληλος για την καλλιέργεια της γης, έτσι και οι θλίψεις είναι κατάλληλες για τη φροντίδα της ψυχής. Δύο κέρδη φέρνει η θλίψη· καταρχάς, μας κάνει αξιολογότερους και προσεκτικότερους. Ύστερα, δεν είναι δα μικρό το δικαίωμα που αποκτούμε εξαιτίας της, το να εισακουγόμαστε δηλαδή από τον Θεό». Και αμέσως: «Η θλίψη στέκεται δεσμός αδιάσπαστος, αύξηση αγάπης, αφορμή κατάνυξης και ευλάβειας». Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος αποκαλεί τη θλίψη φάρμακο για τη σωτηρία. Ο Θεοφύλακτος λέει για τις θλίψεις ότι είναι επιβεβαίωση του ευαγγελίου. Ο Κύριλλος ο Αλεξανδρείας λέει ότι: «Οι θλίψεις μας κάνουν περισσότερο σώφρονες, ξεριζώνουν τον βραχνά της ραθυμίας, μας μεταπείθουν στο να αγαπάμε την επιείκεια. Ο σκληρός και απειθάρχητος, φοβούμενος μη χάσει την αγιότητα, υποφέρει, χάριν της υπακοής, το βάρος των θλίψεων».
Ο δε Θεοδώρητος λέει: «Αυτοί που δεν ζουν για τον εαυτό τους αλλά γι’ Αυτόν που πέθανε και αναστήθηκε για χάρη τους, υπομένουν δοκιμασίες μετά χαράς. Αυτά δε που είναι από τη φύση τους μεγάλα και δύσκολα παθήματα, τα αξιολογούν μέσα από το δικό τους φίλτρο, βρίσκοντας τα μικρά και καρποφόρα».
Ο Μέγας Βασίλειος λέει ότι: «Ο φιλάνθρωπος Θεός, ανάλογα με το μέτρο της θλίψης, παραχωρεί και την παρηγοριά και παρακινεί τους ταπεινούς ώστε να μην αστοχήσουν στον αγώνα τους συνθλιβόμενοι από υπερβολική λύπη».
Οι θλίψεις μας κάνουν περισσότερο σώφρονες, ξεριζώνουν τον βραχνά της ραθυμίας, μας μεταπείθουν στο να αγαπάμε την επιείκεια
Ο Χρυσόστομος τονίζει ότι: «Οι μεν δίκαιοι θλίβονται με γυμνάσματα δικαιοσύνης, προς δόξαν Θεού δηλαδή, οι δε άδικοι ελέγχονται για τις αμαρτίες τους. Γι’ αυτόν το λόγο η Γραφή αποκαλεί θλίψεις τα παθήματα των δικαίων, ενώ των αμαρτωλών τα αποκαλεί μάστιγες. Η ζωή είναι γεμάτη από πολλές δυσκολίες και πάντως είναι ανάγκη να υπάρχουν θλίψεις και στον δίκαιο και στον άδικο, και στον ευσεβή και στον ασεβή, αλλά η διαφορά μεταξύ αυτών είναι μεγάλη. Διότι άλλο να περνάς τις θλίψεις σαν οικείος του Θεού και άλλο να υφίστασαι τις κακώσεις σαν ξένος. Δέχεται κτυπήματα ο γιος, δέχεται και ο υπηρέτης. Αλλά ο μεν σαν δούλος που έπεσε σε αμαρτία και δέχεται τις συνέπειες, ο δε σαν ελεύθερος και γιος που προσεύχεται επιθυμώντας την επιστροφή προς τον Πατέρα. Δεν κάνουν οι πληγές την ομοτιμία. Ούτε όταν πάθει ο ευσεβής ότι πάθει και ο ασεβής γίνεται ισάξιος με τον ασεβή· αλλά σ’ αυτόν λογίζεται η θλίψη σαν παιδαγωγική δοκιμασία· στον ασεβή όμως ως ταλαιπωρία και τιμωρία».
Ο δε Συνέσιος λέει ότι: «Τα αγαθά στους ανθρώπους επέρχονται μέσω των θλίψεων· τα δε κακά μέσω της κενοδοξίας». Ο Χρυσόστομος, τέλος, λέει: «Κανέναν άνθρωπο που πορεύεται στον δρόμο της αρετής δεν θα βρεις δίχως λύπη, θλίψη, οδύνη, πειρασμό. Μεγάλο αγαθό η θλίψη κι αυτό το μαθαίνουμε από παιδιά· ότι χωρίς θλίψη τίποτα χρήσιμο δεν θα είχαμε μάθει».
Απόσπασμα από το βιβλίο: «Το γνώθι σαυτόν – κείμενα αυτογνωσίας» – Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως, Εκδόσεις Άθως, Σεπτέμβριος 2014, σελ. 117-120