Η ύβρις είναι εκδήλωση –με τον λόγο, με το ύφος και τους τρόπους- εξευτελιστικών σκέψεων για τον συνάνθρωπο, οι οποίες βρίσκονται στην καρδιά υπερήφανου ανθρώπου. Η ύβρις εκδηλώνεται σαν ατιμία, σαν περιφρόνηση, σαν αυθάδεια. Η ύβρις είναι πιο δυσβάστακτη και από τον τραυματισμό ή οποιαδήποτε βλάβη του σώματος, διότι η μεν βλάβη πειράζει το σώμα, η ύβρις όμως συντρίβει την ψυχή. Γι’ αυτό και οι άνθρωποι δυσκολότερα ανέχονται την ύβρη παρά τη σωματική βλάβη. Και η μεν βλάβη δεν οδηγεί στον όλεθρο ή στον θάνατο της ψυχής, η ύβρις όμως έκανε πολλές ψυχές φιλότιμων ανδρών να αγγίξουν τον Άδη.
«Η ύβρις όταν ανθεί, βγάζει καρπό ταραχής και ολέθρου, απ’ όπου εξέρχεται φωτιά που καίει».
Ο υβριστής είναι βίαιος, αυθάδης, υπερήφανος, εγωιστής, οιηματίας, οργίλος, οξύθυμος, αυθαίρετος, υψηλόφρων, απότομος, ανηλεής, άσπλαχνος, ασυμπαθής, επιθετικός. Είναι ο πιο κακός από τους ανθρώπους. Είναι άτιμος. Η Γραφή λέει: «Όπου κι αν εισχωρήσει η ύβρις, εκεί βρίσκεται και η ατιμία. Ο Κύριος καταδίκασε τον υβριστή στην γέεννα του αιωνίου πυρός. Ο υβριστής περιφρονεί τον αδελφό του και εξουθενώνει τον πλησίον του. Φέρεται προς αυτούς με αγέρωχο τρόπο και επιδεικνύει σ’ αυτούς υπεροχή. Ο υβριστής δεν σέβεται κανέναν, ούτε τον ίδιο τον Θεό. Είναι ασεβής στους νόμους, τόσο τους ηθικούς, όσο και της πολιτείας, τους αθετεί και καθυβρίζει το κύρος τους. Ο Θεός αποστρέφεται τον υβριστή. Η Γραφή λέει: «Οίκους υβριστών κατασπά Κύριος, ταπεινοί δε τους ύβρει φερομένους. Οι υψηλοί τη ύβρει συντριβήσονται και ταπεινωθήσονται».
Σ’ αυτούς σημασία δεν έχει η αλήθεια, αλλά η υπεροχή της γνώμης του άλλου κάνει να σταματάει το λογικό τους, επιδιώκοντας με τις κραυγές τη νίκη
Έριδα λέγεται η φιλονικία, η παράλογη ένσταση. Οι εριστικοί αγαπούν την έριδα. Η έριδα γεννιέται από την κενοδοξία, οι δε εριστικοί είναι κενόδοξοι. Φιλονικούν προκαλώντας ο ένας τον άλλον, προσπαθώντας να μην υποτιμηθεί η γνώμη τους, αλλά να σταθεί ως ορθή και γεμάτη σοφία. Οι ισχυρογνώμονες, οι φιλόνικοι, οι φιλέριδες, είναι μάταιοι και κενοί. Αγωνίζονται με τους άλλους μέχρις εξάντλησης· και ενώ μπορεί να κατακουραστούν, ωστόσο δεν ενδίδουν. Δεν υπολογίζουν τον εαυτό τους και παραφέρονται σαν να καταλαμβάνονται από μανία. Αγωνίζονται για ζήτημα το οποίο δεν έχει καμιά εξαιρετική σπουδαιότητα. Σ’ αυτούς σημασία δεν έχει η αλήθεια, αλλά η υπεροχή της γνώμης του άλλου κάνει να σταματάει το λογικό τους, επιδιώκοντας με τις κραυγές τη νίκη. Επακολουθεί η οργή και ο θυμός, επέρχεται λυσσώδης συμπλοκή, ανταλλάσσονται βρισιές και κτυπήματα, εξάπτεται πολεμική μανία και δεν σταματούν να μάχονται έως ότου νικηθεί με τη βία ο ένας από τους δύο. Οι εριστές είναι ισχυρογνώμονες, αυτάρεσκοι, κενόδοξοι, υψηλόφρονες.
Απόσπασμα από το βιβλίο: « Το γνώθι σαυτόν – κείμενα αυτογνωσίας» – Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως, Εκδόσεις Άθως, Σεπτέμβριος 2014, σελ. 318-320