«Χαῖρε Ἀμνοῦ καί Ποιμένος Μήτηρ, Χαῖρε αὐλή λογικῶν προβάτων»
Ἀγαπητοί µου ἀδελφοί,
Ὁ ὕµνος πού ψάλλουµε ἀπόψε, γνωστός ὡς «Χαιρετισµοί τῆς Παναγίας» ἤ «Ἀκάθιστος Ὕµνος» συνδέεται µέ µιά ἱστορική φάση τοῦ Βυζαντίου, καί εἶναι καλό νά τή γνωρίζουµε, ὥστε νά ἐννοήσουµε καλύτερα τό νόηµά του καί νά ἀξιοποιήσουµε τά σηµαντικά στοιχεῖα πού µᾶς προσφέρει.
Μεταφερόµαστε στό 626 µ.Χ. Ὁ αὐτοκράτορας Ἡράκλειος πολεµᾷ κατά τῶν Περσῶν στά βάθη τῆς Ἀσίας, γιά νά πάρει τόν Τίµιο Σταυρό, πού εἶχαν ἁρπάξει ἀπό τά Ἱεροσόλυµα. Στήν Κωνσταντινούπολη ἔχει µείνει µόνο µιά µικρή φρουρά γιά τήν προστασία τῆς Βασιλεύουσας. Ἡ καθηµερινή ζωή στήν Πόλη συνεχιζόταν µέ µιά σχετική ἀγωνία γιά τήν ἐπιστροφή τοῦ αὐτοκράτορα. Αἰφνιδίως στά τείχη ἐµφανίζονται τµήµατα Περσῶν, ἐνῶ πλοῖα τῶν Ἀβάρων ἔχουν ἀποκλείσει τόν Κεράτιο Κόλπο. Οἱ πολῖτες αἰφνιδιάζονται, οἱ δυνατότητες ἄµυνας εἶναι περιορισµένες καί µόνη καταφυγή ἡ προσευχή στήν Ὑπεραγία Θεοτόκο. Μέ τήν είκόνα Της ὁ Πατριάρχης Σέργιος στηρίζει τούς ἀµυνόµενους στά φυλάκια. Ὁ Ναός τῆς Παναγίας τῶν Βλαχερνῶν γεµίζει µέ γυναικόπαιδα καί τό δάπεδο ποτίζεται µέ δάκρυα. Οἱ ἀπειλές τῶν βαρβάρων ἀκούγονται καί στόν Ναό: «Μόνο ἄν γίνετε πουλιά γιά νά πετάξετε στόν ἀέρα ἤ ψάρια γιά νά κολυµπήσετε στή θάλασσα, θά σωθεῖτε».
Οἱ πολιορκούµενοι Χριστιανοί εἶχαν συναίσθηση τῆς ἀδυναµίας τους, ἀλλά πίστευαν ὅτι ὁ Παντοδύναµος Θεός θά τούς ἔσωζε µέ τήν πρεσβεία τῆς Παναγίας. Γιά τό λόγο αὐτό προσεύχονταν ὁλοένα καί θερµότερα. «Τό θαῦµα εἶναι τῆς πίστης τό ἀκριβό παιδί», καί ἡ πίστη ἔδωσε τό θαυµαστό ἀποτέλεσµα. Ἕνας δυνατός ἄνεµος σήκωσε πελώρια κύµατα καί βύθισε τά καράβια τῶν Ἀβάρων, οἱ βάρβαροι, ὅσοι ἔζησαν, ἔφυγαν πανικόβλητοι. Αὐτό τό θαῦµα ὑπερέβαινε τήν ἀνθρώπινη λογική καί οἱ Βυζαντινοί ἔσπευσαν στήν Παναγία τῶν Βλαχερνῶν, τέλεσαν Δοξολογία, καί ἔψαλαν γιά πρώτη φορά τόν ὕµνο «Τῇ Ὑπερµάχῳ…», καί ὅλο τόν ὕµνο ὄρθιοι, στάση πού τόν χαρακτήρισε ὡς «Ἀκάθιστο Ὕµνο».
Ὁ Ἀκάθιστος Ὕµνος ἔχει 144 χαιρετισµούς, τά ἀνεκτίµητα «Χαῖρε», τά διαµάντια τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὑµνογραφίας. Κάθε χαιρετισµός συνδυάζει ἱστορία καί θεολογία. Μᾶς περιγράφει µέ ἁπλότητα τό ἱστορικό γεγονός τῆς Σάρκωσης τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου καί µᾶς δίνει παράλληλα τά θεολογικά µηνύµατα καί τίς προεκτάσεις τῆς κοσµοσωτήριας εὐαγγελικῆς ἱστορίας. Οἱ πρῶτοι δώδεκα οἶκοι (Α-Μ) ἑστιάζουν περισσότερο στήν ἱστορία, ἐνῶ οἱ ἑπόµενοι δώδεκα (Ν-Ω) ἔχουν θεολογικότερο περιεχόµενο.
Θά ἀναλύσουµε ἕνα δίστιχο ἀπό τήν Β΄ Στάση τῶν Χαιρετισµῶν πού ψάλαµε ἀπόψε. Ἡ Παναγία ἐγκωµιάζεται καί χαιρετίζεται ὡς «Ἀµνοῦ καί Ποιµένος Μήτηρ» καί ὡς «αὐλή λογικῶν προβάτων».
Ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος ἐπιλέχθηκε ἐξαρχῆς ἀπό τήν «προαιώνια βουλή τοῦ Θεοῦ», ὥστε νά γίνει τό «Δοχεῖον τῆς Χάριτος» καί νά διακονήσει τό µυστήριο τῆς Θείας Οἰκονοµίας ὡς Μητέρα τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ, πού συνδύασε στόν ἑαυτό Του τόν ῥόλο τοῦ Ἀµνοῦ καί τοῦ Ποιµένα µαζί. Εἶναι «ὁ Ποιµήν ὁ καλός, πού θέτει τήν ψυχήν Αὐτοῦ ὑπέρ τῶν προβάτων» (Ἰω. 10, 11), καί εἶναι ταυτόχρονα «ὁ Ἀµνός τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τήν ἁµαρτίαν τοῦ κόσµου» (Ἰω. 1, 29). Δύσκολη ἡ κατανόηση τῆς διπλῆς αὐτῆς ἰδιότητας. Δυσκολώτερη γιά τή σκέψη ἡ ἀποδοχή τοῦ προσώπου, τό ὁποῖο θυσιάστηκε, γιά νά λυτρώσει τά τέκνα ἀπό τή φθορά τῆς ἁµαρτίας. Εἶναι ὅµως ἡ ἀλήθεια, ἡ µόνη ἀλήθεια, ἡ καί σώζουσα τόν κόσµο. Ὁ Κύριος σαρκώθηκε γιά χάρη µας· κατέβηκε ἀπό τόν Οὐρανό, γιά νά µᾶς ἀνεβάσει ἐκεῖ πάνω. Δέν µᾶς κάλεσε µέ βροντές καί ἀστραπές. Σεβάστηκε τήν ἐλευθερία πού Ἐκεῖνος µᾶς ἔδωσε καί ἦλθε σέ µᾶς ὡς ταπεινός ἄνθρωπος. «Καθ’ ἡµᾶς ἄνθρωπος», ἦλθε ἀπό ἀγάπη καί µᾶς ἔδωσε τήν ἴδια τή ζωή Του, γιά νά µᾶς δώσει τήν ἐλπίδα. Οἱ ἄρχοντες τοῦ κόσµου τούτου µπορεῖ νά θυσιάζουν τό λαό τους στίς φιλοδοξίες τους. Ὁ δικός µας Ἄρχοντας εἶναι ὁ «Καλός Ποιµένας», πού θυσιάστηκε γιά µᾶς, πότισε τή γῆ µέ τό τίµιο αἷµα Του καί στό αἷµα Του θεµελιώθηκε ἡ Ἐκκλησία, ποτισµένη καί συντηρηµένη µέ τό αἷµα τῶν Μαρτύρων Της.
Ἀδελφοί µου ἀγαπητοί,
Ἡ Χάρη τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ µᾶς ἔφερε καί ἀπόψε στήν Ἐκκλησία, γιά νά ὑµνήσουµε τήν Παναγία µας καί νά Τήν εὐχαριστήσουµε θερµά γιά τήν ὑψηλή καί ἔµπονη διακονία Της στό Μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονοµίας. Ἐκείνη ὡς «Νέα Εὔα» ἐκπροσώπησε τό ἀνθρώπινο γένος. Ἡ πρώτη, ἡ Εὔα τῆς Ἐδέµ, µᾶς ὡδήγησε, µέ ἐπιπολαιότητα, στόν ὄλεθρο. Ἡ δεύτερη Εὔα, ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος, ἄνοιξε τό δρόµο τῆς σωτηρίας µας. Ἔγινε «γέφυρα τῶν ἐκ γῆς πρός Οὐρανόν». Μέσα στήν Ἁγία µας Ἐκκλησία καί κάτω ἀπό τή σκέπη τῆς Παναγίας ἄς καλλιεργήσουµε τίς ἐλπίδες µας. Μέ τή δική Της βοήθεια ἄς µιµηθοῦµε τό παράδειγµά Της καί ἄς διδάξουµε τά παιδιά µας. Μέ τήν Παναγία Μητέρα ἄς σχεδιάσουµε τό µέλλον αὐτοῦ τοῦ τόπου. Στήν Ὑπέρµαχο Στρατηγό ἄς στραφοῦµε ἐγκωµιαστικά µαζί µέ τόν µεγάλο ὑµνωδό τοῦ Ἀκαθίστου Ὕµνου.
«Χαῖρε Ἀµνοῦ καί Ποιµένος Μήτηρ,Χαῖρε αὐλή λογικῶν προβάτων,
Χαῖρε Νύµφη Ἀνύµφευτε»
Χρόνια πολλά καί εὐλογηµένα
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
† Ὁ Νικαίας Ἀ λ έ ξ ι ο ς