«Ὅτε τῇ Ἐπιφανείᾳ σου ἐφώτισας τὰ σύμπαντα,
τότε ἡ ἁλμυρὰ τῆς ἀπιστίας θάλασσα ἔφυγε,
καὶ ὁ Ἰορδάνης κάτω ῥέων ἐστράφη,
πρὸς οὐρανὸν ἀνυψῶν ἡμᾶς…»
Ἀγαπητά μου παιδιά,
Τά Θεοφάνεια εἶναι μιά ἀπό τίς ἀρχαιότερες ἑορτές τῆς Ἐκκλησίας μας, σέ ἀνάμνηση τῆς Βαπτίσεως τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ στόν Ἰορδάνη ποταμό ἀπό τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Βαπτιστή καί Πρόδρομο. Ἡ ἑορτή λέγεται καί Ἐπιφάνια ἤ Ἑορτή τῆς Θείας Ἐπιφανείας ἤ Φῶτα. Στό Βάπτισμα τοῦ Κυρίου ἀναφέρονται ὅλοι οἱ ἱεροί Εὐαγγελιστές. Στή Βάπτιση τοῦ Κυρίου ἔγινε φανέρωση τῆς Ἁγίας Τριάδος, τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ὁ ἐρημίτης Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος ἔλαβε θεία ἐντολή καί ἦλθε στόν Ἰορδάνη ποταμό. Ἐκεῖ παρουσιάσθηκε ὁ Ἰησοῦς καί ζήτησε νά βαπτιστεῖ. Ἄν καί πληροφορημένος ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα γιά τό ποιός θά βαπτιζόταν, αἰσθάνεται δέος καί διστάζει. Ὁ Ἰησοῦς ὅμως τόν ἐνημερώνει ὅτι αὐτό ἦταν τό Θεῖο θέλημα, ὥστε νά συμπληρωθεῖ κάθε λεπτομέρεια τῆς θείας Οἰκονομίας∙ ἔτσι ξεκίνησε ἡ ἱερή διαδικασία. Μπροστά στά ἔκπληκτα μάτια ὅλων, διαδραματίσθηκε ἡ μεγαλειώδης σκηνή. Στήν κήτη τοῦ ποταμοῦ βρισκόταν ὁ Χριστός, ὁ Λυτρωτής τοῦ κόσμου, τό Ἅγιο Πνεῦμα μέ μορφή περιστερᾶς κάθισε στό κεφάλι τοῦ βαπτιζόμενου Ἰησοῦ, ἐνῶ ἀκούσθηκε ἀπό τόν οὐρανό ἡ φωνή τοῦ Θεοῦ Πατρός, δηλώνοντας: «Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα» (Ματθ.3,17).
Ἡ ἑορτή τῶν Θεοφανείων καθιερώθηκε πολύ νωρίς στήν Ἐκκλησία. Ἤδη ὁ Κλήμης ὁ Ἀλεξανδρεύς ἐνημερώνει (Β΄ αἰώνας) ὅτι κάποιοι ἀνέμεναν τήν ἑορτή «προδιανυκτερεύοντες». Ὁ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος (Δ΄ αἰώνας) περιγράφει στήν Ἀντιόχεια τήν ἑορτή ὡς «ἀρχαίαν πανήγυριν». Οἱ «Ἀποστολικές Διαταγές» (Γ΄-Δ΄αἰῶνας) μᾶς πληροφοροῦν ὅτι ἡ ἑορτή τῶν Ἐπιφανείων «ἥγετο διά τό ἐν αὐτῇ ἀνάδειξιν γεγενῆσθαι τῆς τοῦ Χριστοῦ θεότητος». Ἔτσι μεταβαίνουμε ὁμαλά στή σύνδεση τῆς ἑορτῆς τῆς Βαπτίσεως μέ ἐκείνη τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ, οἱ ὁποῖες ἦσαν συνδεδεμένες ἄρρηκτα καί ἑορτάζονταν μαζί στίς 6 Ἰανουαρίου.
Ὑπάρχει μιά λεπτομέρεια, πού πρέπει νά γνωρίζουμε οἱ πιστοί. Ἡ 25η Δεκεμβρίου ἦταν ἡμέρα λατρείας πολλῶν εἰδωλολατρικῶν θεοτήτων. Ἦταν ἡμέρα γέννησης τοῦ Μίθρα τῶν Παγανιστῶν. Ἐπίσης γενέθλια ἡμέρα τοῦ Ὄσιρη, τοῦ Ὤρου καί ἄλλων «θεοτήτων». Τό γεγονός ἔχει σχέση μέ τή θεωρία τοῦ ἁγίου Ἰουστίνου, τοῦ φιλοσόφου καί μάρτυρα, περί «Σπερματικοῦ Λόγου». Ὅλοι οἱ λαοί λαχταροῦσαν τόν «Μεγάλο Ἀναμενόμενο», ὅπως ἔχουν δείξει οἱ ἔρευνες. Ὁ Εὐαγγελισμός τῆς Θεοτόκου συνέβη στίς 25 Μαρτίου, ἡμέρα συλλήψεως «ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καί τῆς Ἀειπαρθένου Μαρίας» καί, κατά συνέπεια, ὁ Ἰησοῦς γεννήθηκε στίς 25 Δεκεμβρίου. Ἔτσι διαχωρίστηκαν οἱ δύο ἑορτές, τῆς Γεννήσεως καί τῆς Βαπτίσεως τοῦ Σωτῆρος.
Ἑστιάζοντας στά Θεοφάνεια, ἀναλογιζόμαστε τό πνευματικό μέγεθος αὐτῆς τῆς Μεγάλης Ἡμέρας. Ὁ Κύριος βαπτίζεται μέ ταπείνωση γιά νά ἐκπληρώσει τό νόμο. Φανερώνεται ἡ Ἁγία Τριάδα καί καθαγιάζεται τό σωτηριῶδες ἔργο τοῦ Υἱοῦ. Στή συνέχεια ὁ Κύριος ἀποσύρεται στήν ἔρημο γιά προσευχή καί περισυλλογή, διδάσκοντας ὅτι ἔτσι πρέπει νά κάνουν ὅλοι ὅσοι φιλοδοξοῦν νά λατρεύσουν τόν Θεό καί νά διακονήσουν τούς συνανθρώπους τους. Θά ματαιοπονήσουν ἄν στηριχτοῦν στίς δικές τους δυνάμεις. Ὅσα προσόντα καί ἄν διαθέτουν, θά εἶναι λίστα μηδενικῶν, χωρίς ἀξία, ἄν δέν ἔχει τό πρόσημο, πού εἶναι ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ.
Ἀδελφοί μου ἀγαπητοί,
Τή Βάπτιση καί τήν προσευχή τοῦ Ἰησοῦ συμπληρώνουν οἱ Πειρασμοί τοῦ Κυρίου, οἱ ὁποῖοι συνοψίζονται στήν πεῖνα, στήν πρόκληση καί στήν ἔπαρση. Οἱ ἀπαντήσεις τοῦ Κυρίου πρέπει νά ἐνσωματωθοῦν στή δική μας βιοθεωρία καί νά μᾶς καθοδηγοῦν στή ζωή. Πάνω ἀπό τήν ὑλική πεῖνα τοποθετεῖται ἡ πνευματική ἀναζήτηση. Ἡ παρέμβαση τοῦ Θεοῦ συνδέεται μέ τήν ἀνάγκη, ὄχι μέ τόν ἐντυπωσιασμό. Ἐνῶ ἡ ταπείνωση, μέ τήν ὑπακοή στό Θεῖο θέλημα, θά μᾶς ἀνεβάσει στόν Οὐρανό.
Τό Βάπτισμα τοῦ Ἰησοῦ συνιστᾷ ἀφετηρία γιά τό δικό μας βάπτισμα. Ἡ βάπτισή μας «ἐν ὕδατι», χωρίς νά παραθεωρεῖ τό Βάπτισμα μετανοίας τοῦ Τιμίου Προδρόμου, γίνεται «ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ». Ὁ Κύριος μέ τό Βάπτισμά Του, ἁγίασε τό νερό καί μᾶς ἄνοιξε τή θύρα τοῦ Μυστηρίου τοῦ Βαπτίσματος. Μέ τήν καθαρτική χάρη τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος ὁ παλαιός ἁμαρτωλός ἄνθρωπος ἀπαλλάσσεται ἀπό τό προπατορικό ἁμάρτημα, καί μέ τό Βάπτισμα τῆς Μετανοίας ἀνακαινίζεται, τηρεῖ τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ καί γίνεται ἱκανός νά κληρονομήσει τήν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν.
Χρόνια Πολλά καί εὐλογημένα
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
+ Ὁ Νικαίας Ἀ λ έ ξ ι ο ς