«Ἱερέων ποδήρει κατακοσμούμενος, καὶ αἱμάτων τοῖς ῥείθροις
ἐπισταζόμενος, τῷ Δεσπότῃ σου Χριστῷ μάκαρ ἀνέδραμες,
Ἐλευθέριε σοφέ, καθαιρέτα τοῦ Σατᾶν…»
Ἀγαπητοί µου ἀδελφοί,
Ἐλευθέριος στήν ἀρχαία ἑλληνική γραµµατεία σηµαίνει τόν ἐλεύθερο ἄνθρωπο, σέ ἀντιδιαστολή πρός τόν δοῦλο. Ὁ Πλάτωνας στόν «Γοργία» τόν συσχετίζει µέ τόν εὐγενή. «Ἐλευθέρια» ἦσαν οἱ ἑορτές ἀνάµνησης ἀπόκρουσης ἐχθρῶν ἤ ἀπελευθέρωσης πόλεων. Καί ἡ ἐλευθερία ὑπῆρξε ἀνέκαθεν ὕψιστο ἰδανικό σἐ ἀτοµικό καί πολιτικό ἐπίπεδο. Ὁ Ἀλκιδάµας δηλώνει, Δ΄ αἰ. π.Χ. ὅτι «ἐλευθέρους ἀφῆκεν πάντας ὁ Θεός», ὁ Ξενοφῶν προτιµᾷ, ἔναντι ὅλων, τήν ἐλευθερία, ἐνῶ ὁ Ἀγησίλαος τῆς Σπάρτης (444-361 π.Χ.) τή θεωρεῖ ὡς τό µόνο ζηλευτό πρᾶγµα.
Τῆς ἐλευθερίας ἐπώνυµος ὁ ἅγιος Ἐλευθέριος γεννήθηκε στή Ρώµη ἀπό γονεῖς πλούσιους καί εὐγενεῖς. Ἡ µητέρα του Ἀνθία εἶχε διδαχθεῖ τό Εὐαγγέλιο ἀπό µαθητές τοῦ Ἀποστόλου Παύλου καί µεταλαµπάδευσε τά διδάγµατα στόν γιό της. Μένοντας ἐνωρίς χήρα, ζήτησε τή βοήθεια τοῦ Ἐπισκόπου Ρώµης Ἀνικήτου. Ἦταν ἅγιος καί ὑπῆρξε συνοµιλητής τοῦ ἁγίου Πολυκάρπου Σµύρνης, στά µέσα τοῦ Β΄ αἰῶνα µ.Χ.
Ἐκεῖνος δίδαξε τόν Ἐλευθέριο καί, ἀξιολογώντας τήν πνευµατική του πρόοδο, τόν ἐνέταξε νεαρό στίς τάξεις τοῦ ἱεροῦ Κλήρου καί µόλις 20ετή τόν χειροτόνησε Ἐπίσκοπο Ἰλλυρικοῦ, τῆς σηµερινῆς Ἀλβανίας. Ἐκεῖ ὁ νεαρός Ἐπίσκοπος συνδύασε τήν προσωπική του τελείωση µέ τήν ἱερή κατήχηση καί τόν ἐξαγιασµό τοῦ λαοῦ. Ἐργαζόταν ἀκούραστα γιά τή διάδοση τοῦ Εὐαγγελίου καί τή στήριξη τῶν εὐπαθῶν ἀνθρώπων. Πλάι του ἡ µητέρα του Ἀνθία ἀνέλαβε τό ἔργο τῆς φιλανθρωπίας. Βέβαια, ἡ δράση του ἐνόχλησε τόν διάβολο καί ἐκεῖνος, µέ τή σειρά του, διέβαλε τόν Ἐλευθέριο στή ρωµαϊκή ἐξουσία. Οἱ δυνάµεις τοῦ σκότους δέν ἀνέχονται τό φῶς καί ὁ Ἐλευθέριος καλεῖται στή Ρώµη νά λογοδοτήσει, ἐνῶ στίς περιπτώσεις αὐτές ἡ ἀπόφαση εἶναι συνήθως εἰληµµένη. Ὁ αὐτοκράτορας ἔστειλε µιά ὁµάδα στρατιωτῶν στήν Αὐλώνα, νά συλλάβουν τόν νεαρό Ἐπίσκοπο. Βαδίζοντας πρός τή Ρώµη, διδάσκει καί σύντοµα ὁ ἐπικεφαλῆς τοῦ ἀποσπάσµατος ἀξιωµατικός Φήλιξ καθ’ ὁδόν πιστεύει καί βαπτίζεται.
Στή Ρώµη ἀρχίζουν µέ ὑποσχέσεις, ἀλλά ὁ ἅγιος συνοµολογοῦσε µέ τόν Ἀπόστολο Παύλο ὅτι ὅλα τά θεωρεῖ σκύβαλα, γιά νά κερδίσει τόν Χριστό (Φιλπ. 3, 8). Ἀπορρίπτει τά ἐφήµερα καί ἐπιλέγει τά αἰώνια. Καί ὁ ἔπαρχος Κορέµων, πού προσῆλθε ὡς βασανιστής, µετανοεῖ καί βαπτίζεται µέ τό αἷµα τοῦ µαρτυρίου. Στά µαρτυρολόγια τῆς Ἐκκλησίας βλέπουµε ἀσύλληπτους τρόπους καί ἀπίθανα µέσα πού χρησιµοποίησαν οἱ δήµιοι ἐναντίον τῶν ἑκάστοτε µαρτύρων. Ὅλα τά ὑπέστη ὁ Ἐλευθέριος µέ τή µητέρα του Ἀνθία. Ἔβαψε µέ τό αἷµα του τήν ποδήρη ἱερατική του στολή, ὥστε νά σπεύσει στόν Θρόνο τοῦ Μεγάλου Ἀρχιερέως Χριστοῦ.
Ἀδελφοί µου ἀγαπητοί,
Ἡ ἐξωτερική ἐλευθερία εἶναι πολύτιµη, ἀλλά προϋποθέτει ἐσωτερική διεργασία· ἐσωτερική ἐλευθερία ἀπό πάθη καί ἀδυναµίες. Ὁ µεγάλος ἱστορικός Θουκυδίδης δίδασκε πώς «εὐτυχισµένοι εἶναι οἱ ἐλεύθεροι καί ἐλεύθεροι εἶναι οἱ γενναῖοι». Πιό συγκεκριµένα, ὁ Πυθαγόρας ἔλεγε πώς «Εἶναι ἀδύνατο νά θεωρεῖται ἐλεύθερος αὐτός πού εἶναι δοῦλος στά πάθη του καί κυριαρχεῖται ἀπό αὐτά». Καί ὁ Περίανδρος ταύτιζε τήν ἐλευθερία µέ τήν ἀγαθή συνείδηση, ὅπως ὁ Ἀνδρέας Κάλβος τήν ἤθελε προϊόν «ἀρετῆς καί τόλµης». Ὅλα τοῦτα µᾶς ὁδηγοῦν στόν Κύριο. Ἐκεῖνος καλεῖ νά γνωρίσουµε τήν ἀλήθεια, γιά νά ἐλευθερωθοῦµε, προσθέτοντας ὅτι ὁ Ἴδιος εἶναι ἡ Ἀλήθεια (Ἰω. 8, 32 & 14, 6). Αὐτός πού ἁµαρτάνει καταντᾷ ἀνελεύθερος. Ὁ Κύριος εἶναι ἐγγυητής τῆς ἐλευθερίας καί µᾶς καλεῖ ἐλεύθερα. Ἐκεῖνος ἐλευθερώνει ἀπό τή σκλαβιά, καλώντας µας νά µήν δουλωθοῦµε ξανά. Ὅπου ὑπάρχει τό πνεῦµα Κυρίου ἐκεῖ συνυπάρχει καί ἡ ἐλευθερία (Β΄ Κορ. 3, 17).
Ὁ ἅγιος Ἐλευθέριος νά πρεσβεύει γιά ὅλους µας
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
† Ὁ Νικαίας Ἀ λ έ ξ ι ο ς