Τόν Σμύρνης Χρυσόστομον, ἀνευφημοῦμεν πιστῶς,
καί μύστην Ἀμβρόσιον, Μοσχονησίων ταγόν, καί θεῖον Γρηγόριον·
Χαίρετε ἐκβοῶντες, Αἰολῖδος τό κλέος, σύμπασιν Ἱεράρχαις, ἱερεῦσι καί σμήνει, κλεινῶν Νεομαρτύρων Χριστοῦ, γνωστῶν ἀνωνύμων τε»
Ἀγαπητοί µου ἀδελφοί,
Ἡ Κυριακή πρό τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιµίου Σταυροῦ ἔχει καθιερωθεῖ ἀπό τήν Ἐκκλησία µας ὡς ἡµέρα µνήµης τῶν ἐθνοϊεροµαρτύρων Μητροπολιτῶν Χρυσοστόµου Σµύρνης, Ἀµβροσίου Μοσχονησίων, Γρηγορίου Κυδωνιῶν, Προκοπίου Ἰκονίου, Εὐθυµίου Ζήλων καί ὅλων ἐκείνων τῶν πατέρων καί ἀδελφῶν µας, οἱ ὁποῖοι σφαγιάσθηκαν ἤ θεωρήθηκαν ἀγνοούµενοι κατά τή Μικρασιατική καταστροφή.
Ἡ φετινή ἐπέτειος ἔχει µιά ἰδιαιτερότητα, δεδοµένου ὅτι συµπληρώνονται ἑκατό χρόνια ἀπό τήν τραγωδία τοῦ 1922. Ἦταν ὁ πικρός χρόνος πού οἱ πατέρες µας ξεριζώθηκαν ἀπό τίς πατρογονικές ἑστίες τους, ἀπό τά ἱερά χώµατα τῆς Ἰωνίας καί τῶν ἄλλων περιοχῶν, ὅπου γιά αἰῶνες ἄκµαζε ὁ Ἑλληνισµός. Αὐτά τά χώµατα βάφτηκαν κόκκινα ἀπό τό τίµιο αἷµα τῶν ἑκατοµµυρίων µαρτύρων τῆς πίστεώς µας καί εἶναι ἁγιασµένα ἀπό τά ἱερά λείψανα τῶν ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας µας.
Ἡ µελέτη τῆς Ἱστορίας ἐπιτρέπει κάποιες διδακτικές διαπιστώσεις καί µιά αὐτοκριτική γιά δικά µας λάθη, τά ὁποῖα προηγήθηκαν. Οἱ Βαλκανικοί Πόλεµοι ἦσαν ἐπιτυχεῖς, ἀφοῦ διπλασιάστηκε ἡ ἔκταση καί ὁ πληθυσµός τῆς χώρας. Ὅµως, ἡ καθολική ἀγαλλίαση νοθεύτηκε ἀπό τόν Ἐθνικό Διχασµό, σέ περίοδο πού οἱ Νεότουρκοι ἀπειλοῦσαν καί οἱ Βούλγαροι λεηλατοῦσαν στόν Βορρᾶ.
Τό ἐκστρατευτικό σῶµα τῆς Σµύρνης εἶχε ὡς ἀποστολή τήν προστασία τοῦ ἑλληνικοῦ πληθυσµοῦ καί βρέθηκε νά βαδίζει πρός Ἄγκυρα, παρά τίς προειδοποιήσεις τῶν Συµµάχων, οἱ ὁποῖοι βαθµιαία µᾶς ἐγκατέλειπαν….δυστυχῶς!
Στίς 13 Αὐγούστου 1922 οἱ Τοῦρκοι ἐπιτέθηκαν στό Ἀφιόν Καραχισάρ. Ὁ κουρασµένος ἑλληνικός στρατός ἄρχισε να ὑποχωρεῖ. Σηµαντικό µέρος τοῦ Α΄ καί Β΄ Σώµατος Στρατοῦ αἰχµαλωτίσθηκε. Μόνο οἱ ἄνδρες τοῦ Γ΄ Σώµατος, µέ κάποια σχετική τάξη ἐπιβιβάστηκαν ἀπό τά λιµάνια Πανόρµου καί Κυζίκου, καί µεταφέρθηκαν στήν Ἑλλάδα.
Στό µεταξύ ἡ Σµύρνη καί οἱ ἄλλες παράλιες ἑλληνικές πόλεις βιώνουν τή φρίκη. Ὁ Μητροπολίτης Σµύρνης Χρυσόστοµος παραδίδεται στίς ὀρδές τοῦ τουρκικοῦ παρακράτους. Οἱ δήµιοί του ἀνέσυραν ἀπό τήν ψυχή τους τά κατώτερα ἔνστικτά τους. Τόν ἀκρωτηρίασαν, τοῦ ἔβγαλαν τά µάτια, τοῦ ξερίζωσαν τή γενειάδα, τόν κοµµάτιασαν µέ τίς λόγχες καί ἔδεσαν τά ἄκρα του σέ τέσσερα ἄλογα, τά ὁποῖα τόν διαµέλισαν. Δέν βρέθηκε τίποτε ἀπό τό ἱερό Λείψανό του. Ἀνάλογη µεταχείριση εἶχαν καί οἱ ἄλλοι Ἀρχιερεῖς καί Ἱερεῖς, καθώς καί λαϊκοί µάρτυρες. Στό µεταξύ παντοῦ, καταστροφή ἀπερίγραπτη.
«Ἡ φωτιά ἁπλωνόταν παντοῦ. Ντουµάνιασε ὁ οὐρανός… χιλιάδες κόσµος, τρελός ἀπό φόβο ἀρχίνησε νά ξεχύνεται στήν παραλία σά µαῦρο ποτάµι. – Σφαγή! Σφαγή! – Παναγιά, βοήθα! – Σώστε µας! Μπρός θάλασσα, πίσω φωτιά καί σφαγή! Μᾶς σφάζουνε! – Ἔλεος! Ἡ θάλασσα δέν εἶναι πιά ἐµπόδιο. Χιλιάδες ἄνθρωποι πέφτουνε καί πνίγονται. Γκρέµισε ὁ κόσµος! Γκρέµισε ἡ Σµύρνη µας! Γκρέµισε η ζωή µας! (Διδώ Σωτηρίου, Ματωµένα Χώµατα).
Ἀπό τούς 459 Ἱερεῖς τῆς Σµύρνης, θανατώθηκαν οἱ 347. Καταστράφηκαν 2.000 Ναοί στά Παράλια, ἀπό τους βαρβάρους. Βέβαια δέν χρεώνονται τό κακό ὅλοι οἱ Τοῦρκοι· ὑπάρχουν καί καθαρές φωνές καί πολλοί σέβονται τά προσκυνήµατά µας. Στόν Ἅγιο Γεώργιο, Κουδουνά τῆς Πριγκήπου, προσέρχονται κάθε χρόνο 150.000 Τοῦρκοι-µουσουλµάνοι προσκυνητές. Καί εἶναι ἀνεξακρίβωτος ὁ ἀριθµός τῶν Κρυπτοχριστιανῶν τῆς Γείτονος.
Ἀδελφοί µου ἀγαπητοί,
Ἡ Μικρασιατική τραγωδία εἶναι µαύρη σελίδα γιά τόν Ἑλληνισµό. Χάσαµε τήν Ἰωνία, ὅπου ἐφεξῆς -ἄγριες φυλές «ἐνδιαφέρονται» γιά τό Αἰγαῖο. Αἰτία τῆς συµφορᾶς ὁ διχασµός. Μονοιασµένοι νικήσαµε τούς ἐχθρούς στούς Βαλκανικούς πολέµους! Διχασµένοι, χάσαµε τή Μικρά Ἀσία!
«Ἡ διχόνοια, πού βαστάει ἕνα σκῆπτρο ἡ δολερή,
καθενός χαµογελάει παρ’ το λέγοντας καί σύ»
«Κειό τό σκῆπτρο πού σᾶς δείχνει ἔχει ἀλήθεια ὡραία θωριά,
µήν τό πιάστε, γιατί ρίχνει εἰς σέ δάκρυα θλιβερά» ( Ἐθν. ὕµνος, 144-145).
Ἀπό τούς ξένους ἄλλοι ἔτριβαν τά µάτια τους κι ἄλλοι τά χέρια τους. Δέν ἔχει νόηµα νά φορτώνουµε εὐθύνες σέ ἄλλους· ἐκεῖνοι ὑπηρετοῦν τό συµφέρον τους, ὅπως θά ἔλεγε ὁ Μακρυγιάννης. Προέκυψε πάντως καί ἕνα καλό. Μᾶς ἦλθαν ἄνθρωποι πιστοί καί πολιτισµένοι, πού µέ δυσκολίες, µπόλιασαν εὐλάβεια καί ἀξίες τούς ἀδελφούς τοῦ ἑλλαδικοῦ κορµοῦ, καί ἑνωµένοι ἀντιµετώπισαν στή συνέχεια τή Ναζιστική λαίλαπα. Τώρα καµαρώνουµε τά ἐγγόνια καί δισέγγονα τῶν Μικρασιατῶν καί Ποντίων ἀδελφῶν µας. Εἶναι ἐδῶ µέ τά λάβαρά τους, µέ τίς ἐλπίδες τους, γιά ἕνα κόσµο καλύτερο µέ ὁµόνοια καί εἰρήνη.
Οἱ ἐθνοϊεροµάρτυρες τῆς Μικρᾶς Ἀσίας
ἄς πρεσβεύουν γιά ἐµᾶς.
Δόξα καί τιµή στούς πρόσφυγες ἀδελφούς µας.
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
+ Ὁ Νικαίας Ἀ λ έ ξ ι ος