Μέγαν μάρτυρα ἡ Ἐκκλησία, μέγαν ἥρωα τό ἔθνος σύμπαν, τόν τῆς Σμύρνης ὑμνοῦμεν Χρυσόστομον. Kαί γάρ γενναίως ἀθλήσας ὑπέμεινεν ὑπέρ πατρίδος καί πίστεως θάνατον. Ἱεράρχου τε ὑπόδειγμα ἑαυτόν ἀνέδειξε, στέφανον λαβών τόν ἀμαράντινον
Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί,
«Τό αἷμα τῶν μαρτύρων εἶναι ὁ σπόρος τῆς Ἐκκλησίας», διεκήρυξε τόν Β΄ αἰῶνα μ. Χ. ὁ Τερτυλλιανός. Ἀκολούθησε μιά συνεχής αἱματοβαμμένη πορεία ὥς τίς ἡμέρες μας, μέ τούς διωγμούς νά ποικίλλουν κατά τόπους καί ἐποχές. Κι’ ἐμεῖς, τιμῶντας σήμερα τούς ἐθνοϊερομάρτυρες τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, ἀνοίγουμε μιά ἀκόμη πορφυρή σελίδα τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας Ἱστορίας, τῆς τόσο πονεμένης, ἀλλά καί ἐλπιδοφόρας.
Ἡ Μ. Ἀσία, μέ ἔκταση 530.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ἦταν ἀνέκαθεν ἑλληνική, ὅπως μαρτυροῦν τά ἐρείπια 356 ἑλληνικῶν πόλεων, ἰδίως στόν Πόντο καί στήν Ἰωνία. Οἱ Χριστιανικές καταβολές τους φαίνονται ἀπό τά ὀνόματα τῶν 7 Ἐκκλησιῶν τῆς Ἀποκαλύψεως τοῦ Ἰωάννου καί ἀπό τόν εὐαγγελισμό τοῦ Ἀποστόλου Παύλου. Μεγάλες Οἰκουμενικές Σύνοδοι ἔλαβαν χώρα στή Νίκαια, ὅπως ἡ Α΄τοῦ ἔτους 325 καί ἡ Ζ΄ τοῦ ἔτους 787 μ.Χ., πού τιμοῦμε ἰδίως ἐμεῖς στήν προσφυγική μας Ἱερά Μητρόπολη Νικαίας καί στήν Ἱερά Μονή τῶν Ἁγίων Πατέρων.
Τήν γῆ ἁγίασαν μέ τόν λόγο τους, τόν ἀσκητικό βίο τους καί μέ τό αἷμα τους μεγάλες μορφές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας. Κορυφαῖος ὁ Ἅγιος Πολύκαρπος, Ἐπίσκοπος Σμύρνης. Στόν Πόντο μαρτύρησε τό 292 ὁ Ἅγιος Εὐγένιος ὁ Τραπεζούντιος, καθώς καί οἱ 40 μάρτυρες τῆς Σεβαστείας. Ἀπό τήν Καππαδοκία ἡ Ἁγία Νίνα, ἱεραπόστολος τῆς Γεωργίας, ὁ ὅσιος Θεοδόσιος ὁ Κοινοβιάρχης, ὁ Ἅγιος Γεώργιος ὁ Τροπαιοφόρος ἡ Ἁγία Εἰρήνη, ὁ Ἅγιος Ἀμφιλόχιος Ἰκονίου, ὁ Ἅγιος Βλάσιος, ὁ Ἅγιος Ζήνων καί ἄλλοι πολλοί. Ἡ κορυφαία στιγμή τῆς Καππαδοκίας ἦταν ὁ Δ´ αἰ., μέ τούς μεγάλους Πατέρες. Ὁ Μ. Βασίλειος, Ἐπίσκοπος Καισαρείας, ὁ Γρηγόριος Νύσσης, ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος. Μαζί μέ τόν Ἀντιοχέα Ἅγιο Ἰωάννη τόν Χρυσόστομο τόνισαν τήν ἀξία τῆς ἑλληνικῆς παιδείας καί βοήθησαν στή γόνιμη συνάντηση Χριστιανισμοῦ καί Ἑλληνισμοῦ.
Βέβαια ἡ Καππαδοκία, ἡ “Ρωμανία” τῆς ἐποχῆς, δεχόταν, ὡς ἀκριτική, τά κύματα τῶν Ἀραβικῶν ἐπιθέσεων. Ἐκεῖ γεννήθηκε ὁ θρύλος τοῦ Διγενῆ Ἀκρίτα καί ὁ κύκλος τῆς ἀκριτικῆς ποιήσεως. 18 Ἑλληνόφωνα χωριά ἔγιναν τουρκόφωνα ἀλλά μέ Ὀρθόδοξη Πίστη. Ἄλλαξαν τά ἑλληνικά μέ τουρκικά, καί ἡ μόνη τους ἐπαφή μέ τήν γλῶσσα μας ἦταν ἡ Θ. Λειτουργία, στήν ἑλληνική. Οἱ Ὀρθόδοξοι τουρκόφωνοι Καππαδόκες, γνωστοί καί ὡς “καραμανλῆδες”, διέσωσαν τήν ἐθνική τους συνείδηση μέσῳ τῆς Ἐκκλησίας. Μέ ὑψηλό τό ἐκπαιδευτικό ἰδεῶδες, μέ τήν ἑλληνική γλῶσσα, μέ τή χριστιανική Πίστη καί ἠθική, ἐπιβίωσαν οἱ Ἕλληνες κάτω ἀπό ποικίλες δουλεῖες. Τήν χορεία τῶν Μαρτύρων συμπληρώνουν οἱ Ἐθνοϊερομάρτυρες Ἐπίσκοποι τοῦ 1922. Εἶναι ὁ Χρυσόστομος Σμύρνης, ὁ Γρηγόριος Κυδωνιῶν, ὁ Ἀμβρόσιος Μοσχονησίων, ὁ Προκόπιος Ἰκονίου, ὁ Εὐθύμιος Ζήλων, ἥρωας τοῦ Ποντιακοῦ ἀγῶνος.
Χαρακτηριστικό τό παράδειγμα τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου Μητροπολίτου Κυδωνιῶν: Ὁ Ἱεράρχης Γρηγόριος, παρά τούς ἐξευτελισμούς πού ὑφίστατο ἀπό τίς τουρκικές ἀρχές, ἀγωνίστηκε νά διασώσει τό ποίμνιό του. Ὅταν πληροφορήθηκε γιά τίς ἀμέτρητες σφαγές καί ἰδίως ἐκεῖνες τῶν συνεπισκόπων του, ἀγωνίστηκε ὑπεράνθρωπα καί τελικά κατάφερε νά συγκατατεθοῦν οἱ Τοῦρκοι, ὥστε νά ἔλθουν ἑλληνικά πλοῖα ἀπό τή Μυτιλήνη, μέ ἀμερικανική σημαία καί μέ τήν ἐγγύηση τοῦ Ἀμερικανικοῦ Ἐρυθροῦ Σταυροῦ, νά παραλάβουν 20.000 Ἕλληνες ἀπό τίς 35.000 περίπου πού ζοῦσαν στίς Κυδωνίες. Ὁ Γρηγόριος ἀρνήθηκε νά ἀναχωρήσει, ἐφόσον παρέμεναν καί ἄλλοι Ἕλληνες στήν ἐπαρχία του, καί στίς 30 Σεπτεμβρίου οἱ Τοῦρκοι τόν φυλάκισαν. Ἐκεῖ βασανίστηκε ἀπό τούς δημίους του καί στίς 3 Ὀκτωβρίου, θανατώθηκε μαζί μέ Ἱερεῖς καί προκρίτους τῶν Κυδωνιῶν πού εἶχαν ἐπίσης συλληφθεῖ.
Ἀφήνοντας τήν σκέψη μας νά μεταφερθεῖ στά λυπηρά ἐκεῖνα γεγονότα θυμόμαστε ἀπό ἀφηγήσεις ὅτι στίς 27 Αὐγούστου οἱ Τοῦρκοι μέ ἐπικεφαλῆς τόν Νουρεντίν μπαίνουν στή Σμύρνη, τήν ὄμορφη Μικρασιατική Πρωτεύουσα, τήν καθέδρα τοῦ Ἁγίου Βουκόλου, τοῦ ἁγίου Πολυκάρπου, μυριάδων Ἁγίων Ἀρχιερέων καί ἤδη τοῦ Χρυσοστόμου, τοῦ τελευταίου Ποιμενάρχη. Ὁ Κόσμος, βλέποντας τούς ἄγριους στρατιῶτες καί τούς λήσταρχους Τσέτες, τρέχει ἀπό κάθε κατεύθυνση πρός τήν παραλία. Ὅλοι τους εἶναι τρομαγμένοι καί οἱ καυγές γοερές: «Σφαγή! Σφαγή!- Παναγιά, βοήθα!, Προφτάστε! Σῶστε μας!» Ἕνα μαῦρο ποτάμι σχηματίζεται κοντά στήν προκυμαία∙ τρέχουν πέρα – δῶθε ἀπελπισμένα. Τά ξένα καράβια δέν τούς παίρνουν καί πίσω τους καταφθάνουν οἱ Τσέτες. «Μᾶς σφάζουνε, ἔλεος, πάρτε ἔστω τά μωρά μας, φωνάζουνε οἱ μανάδες στούς ἀξιωματικούς τῶν καραβιῶν, ἀλλά οἱ σπαρακτικές κραυγές τούς ἀφήνουν ἀσυγκίνητους.
Ὅσο βραδυάζει κορυφώνεται ἡ καταστροφή. Ἡ σφαγή δέ σταματᾷ. Τά πλοῖα τῶν ξένων ῥίχνουν τούς προβολεῖς τους καί ἀκολουθεῖ ἕνα εἶδος ἀνακωχῆς. Στίς 8:00 τό βράδυ ὁδηγοῦν τόν Χρυσόστομο στόν Νουρεντίν. Τόν καθυβρίζει σκαιότατα καί τόν παραδίδει στόν ὄχλο. Κάντε του ὅ, τι σᾶς ἔκανε, λέγει. Κακό δέν ἔκανε ὁ Ἅγιος, ἀλλά ποῦ; Τόν τρυποῦν μέ τίς λόγχες, τού βγάζουν τά μάτια, τοῦ κόβουν τά ἀφτιά, τά ἄκρα, τόν σέρνουν μέ ἕνα ἄλογο στά καλντερίμια τῆς πόλης. Παράλληλα, οἱ λεηλασίες ὀργιάζουν. Οἱ Τσέτες κλέβουν καί σφάζουν. Στή διάρκεια τῆς νύχτας ἡ φωτιά κατακαίει τήν πόλη. Ναοί, κατοικίες, ἐργοστάσια, σχολεῖα, βιβλιοθῆκες, μουσεῖα, θέατρα, νοσοκομεῖα, ἀμύθητοι θησαυροί, κόποι καί δημιουργίες αἰώνων, ἐξαφανίζονται κι ἀφήνουνε στάχτη καί καπνούς. Γκρέμισε ἡ Σμύρνη μας! Γκρέμισε ἡ ζωή μας! Ὁ τρόμος, ἕνας ἀνελέητος καταλύτης, ξεπερνάει τό θάνατο. Οἱ Σμυρνιοί δέ φοβοῦνται τό θάνατο, φοβοῦνται τόν τρόμο. Φοβοῦνται γιά τά παιδιά καί τά ἐγγόνια τους.
Ἀδελφοί μου ἀγαπητοί,
Οἱ Μικρασιάτες ἀδελφοί μας ἦλθαν ἐδῶ διωγμένοι καί ξερριζωμένοι καί ἔδωσαν πολλά στόν ἐθνικό κορμό. Μᾶς ἔφεραν τά ἱερά λείψανα τῶν Ἁγίων, μᾶς ἔφεραν τά ἑλληνορθόδοξα ἤθη καί ἔθιμά τους, τήν βαθειά ριζωμένη Ὀρθόδοξη πίστη τους. Προσκόμισαν Ἑλληνορθόδοξη ταυτότητα καί Πολιτισμό. Ἐπιπλέον, ἀναζωογόνησαν πνευματικά καί οἰκονομικά κυρίως τόν χῶρο τῆς Βορείου Ἑλλάδος καί πύκνωσαν περιοχές πού τό χρειάζονταν. Αὐτό συνέβη καί στήν Μητροπολιτική μας Περιφέρεια, καί χαιρόμαστε γιά τήν πρόοδο καί τήν ἐξέλιξή τους. Καμαρώνουμε τά νειᾶτα πού κρατᾶνε μέ σεβασμό τά λάβαρα τῶν Ἀλησμόνητων πατρίδων, συνεχιστές μιᾶς ἱερῆς παράδοσης καί μιᾶς μεγάλης δόξας.
Ἄς εὐχηθοῦμε ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος τῆς ὁποίας ἑορτάζουμε σήμερα τήν γέννηση καί οἱ Ἅγιοι τῆς Μικρᾶς Ἀσίας νά εὐλογοῦν τά παιδιά καί τά ἐγγόνια τῶν προσφύγων μας καί ὅλους ἐμᾶς, νά μᾶς καθοδηγοῦν σέ ἔργα εἰρηνικά, νά μήν ξεχνοῦμε τήν Ἰωνία καί τόν Πόντο, νά εἴμαστε προσηλωμένοι στήν Ὀρθόδοξη Πίστη καί στίς παραδόσεις τῆς φυλῆς. Ὁ πόνος τῆς τραγωδίας τοῦ 1922 ἄς γίνει ἐφαλτήριο πνευματικῆς ἀνόδου καί δημιουργικῆς πορείας.
Χρόνια πολλά καί εὐλογημένα
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
+ Ὁ Νικαίας Ἀλεξιος