Ὡς τῶν Ἀποστόλων ὁμότροποι, καὶ τῆς οἰκουμένης Διδάσκαλοι,
τῷ Δεσπότῃ τῶν ὅλων πρεσβεύσατε, εἰρήνην τῇ οἰκουμένῃ δωρήσασθαι,
καὶ ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν τὸ μέγα ἔλεος(β΄ Ἀπολυτίκιον)
Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί,
Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες ἄρχισαν τή ζωή καί τή δράση τους σέ μιά ἐποχή χρεοκοπίας τῆς ἀρχαίας σκέψης. Ὅλα δείχνανε νά τελειώνουν, ὅπως ἡ φιλοσοφία, ἡ τέχνη, ἡ ποίηση, ἡ ἀρχιτεκτονική, ἡ γλυπτική κ.λπ.
Ὁ ἱστορικός Ὀρειβάσιος, προσωπικός ἰατρός τοῦ Ἰουλιανοῦ μᾶς διασώζει τόν χρησμό τῆς Πυθίας πρός τόν παραβάτη βασιλιᾶ, ὁ ὁποῖος ὀνειρευόταν νά ἀναστηλώσει τό χαμένο ”ἀρχαῖον κάλλος”: «Εἴπατε τῷ βασιλεῖ, χαμαὶ πέσε δαίδαλος αὐλά, οὐκέτι Φοῖβος ἔχει καλύβην, οὐ μάντιδα δάφνην, οὐ παγὰν λαλέουσαν, ἀπέσβετο καὶ λάλον ὕδωρ».
Ἀκριβῶς ἐκείνη τήν ὤρα τῆς παρακμῆς ἐμφανίζονται οἱ Μεγάλοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Δέν ἐξορκίζουν τήν ἑλληνική σοφία, ἀλλά τήν σπουδάζουν μεθοδικά καί κριτικά. Ἐπιλέγουν τά χρήσιμα γιά τή ζωή καί τήν πρόοδο, ἀναζητώντας τόν «σπερματικό Λόγο», τήν ἀλήθεια πού ἐμφύσησε ὁ Θεός στούς ἀρχαίους σοφούς, τούς μετά λόγου βιώσαντας τήν Ἀλήθεια. Εἶναι ὁ Σωκράτης, ὁ Πλάτων, ὁ Ἀριστοτέλης, ὁ Αἰσχύλος, ὁ Σοφοκλῆς καί λίγο πρίν ὁ θεολογῶν Ἡράκλειτος, καί πολλοί ἄλλοι, πού φτάσανε στόν Θεό μέ τή γνώση καί τήν ἀρετή τους. Τούς μελέτησαν μεθοδικά, χωρίς φόβο καί πάθος, καί ἀξιοποίησαν τά διδάγματά τους καί τά ἐναρμόνισαν μέ τά εὐαγγελικά διδάγματα.
Ἡ λογική σκέψη τῶν Ἑλλήνων φιλοσόφων μπολιάστηκε στήν ἐμπειρία τῶν Πατέρων καί Διδασκάλων τῆς Ἐκκλησίας καί δημιουργήθηκε κάτι καινούριο καί μοναδικό στήν Ἱστορία. Εἶναι ὁ Ἑλληνοχριστιανικός Πολιτισμός, μιά ζεύξη Εὐαγγελίου καί Φιλοσοφίας, μιά νέα ἀφόρμηση γιά τήν πορεία τῆς ἀνθρωπότητας ὁλόκληρης.
Ἡ καινούρια αὐτή ἀποκαλυπτική ἐμπειρική χριστιανική θεολογία βρῆκε τήν πλήρωσή της καί ἔδωσε ἀπαντήσεις στά θεολογικά, κοσμολογικά καἰ ὑπαρξιακά ἐρωτήματα τοῦ ἀνθρώπου. Ὑπήρχε, βεβαίως, μιά θεμελιώδης διαφορά μεταξύ Ἑλληνικής φιλοσοφίας καί Πατερικῆς θεολογίας. Ἡ πρώτη ἀναζητοῦσε τήν γνώση μέ λογικές μεθόδους. Ἡ δεύτερη, ἔχοντας ἐπίγνωση τῶν γνωστικῶν ὁρίων τοῦ ἀνθρώπου, καταφεύγει στόν χῶρο τῆς θείας Ἀποκαλύψεως. Ἡ Ὀρθόδοξη Πατερική θεολογία ἀφορμᾶται ἀπό τό μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας, τόν Ἐνανθρωπήσαντα Λόγο τοῦ Θεοῦ Πατρός. Ὁ Σαρκωθείς Λόγος, ὡς Αὐτοαλήθεια – «ἐγώ εἰμί… ἡ ἀλήθεια» – μᾶς ὁδηγεῖ στήν ἀλήθεια, μᾶς ἐξάγει δηλαδή ἀπό τή λήθη.
Σ’ αὐτή τή λυτρωτική ἐπιλογή ἡ ἑλληνική γλῶσσα καί φιλοσοφία γίνεται ἐργαλεῖο καί ὄργανο ἐπένδυσης τῆς Ἀλήθειας. Ἡ Ὀρθόδοξη Πατερική Θεολογία δέ μένει στή θεωρία ἀλλά κινεῖται ἔμπρακτα στόν πάσχοντα ἄνθρωπο καί τοῦ θεραπεύει καί ὑλικές ἀνάγκες.
Ἀγαπητοί μου Ἐκπαιδευτικοί, προσφιλεῖς μαθητές καί μαθήτριες,
Ἡ παιδεία τῶν Τριῶν Ἁγίων Ἱεραρχῶν, πέρα ἀπό τήν ἐμπειρική γνώση, συνιστᾷ ὑπέρβαση τοῦ τόσο διαφημισμένου ἀνθρωπισμοῦ. Τό ἰδεῶδες δέν εἶναι «ὁ καλός καί ἠθικός ἄνθρωπος», πού δέν στερεῖται καί ἀδυναμιῶν πού συχνά μᾶς ἐκπλήσσουν ἀρνητικά, ἀλλά ὁ μιμητής τοῦ Θεοῦ, ὁ μετανοημένος πού ἀγωνίζεται νά ὑπερβεῖ τό στάδιο τῆς Κάθαρσης καί νά πορευθεῖ πρός τόν Φωτισμό καί τήν Θέωση. Αὐτό εἶναι τό δίδαγμα τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν καί αὐτό τό μήνυμα ἐκπέμπει ὁ Νομπελίστας ποιητής μας Ὀδυσσέας Ἐλύτης, ἀναφωνώντας: «Μικρός εἰμί καί μέγας, ταπεινός καί ὑψηλός, θνητός καί ἀθάνατος, ἐπίγειος καί οὐράνιος». Μικροί καί ἀσήμαντοι στή γῆ, ἐξελισσόμενοι σέ Οὐράνιους πολῖτες. Αὐτή τήν ἀγωγή ὀφείλουν νά καλλιεργοῦν στά παιδιά μας οἱ Δάσκαλοί μας. Ἀξιοποίηση τῶν ταλάντων ἐδῶ, στό σήμερα, μέ τήν προοπτική ὑψηλῶν καί μεγάλων, «αὐτά πού ἔχει ἑτοιμάσει ὁ Θεός γιά τούς ἀγαπημένους Του. Καί εἶναι τέτοια, τά ὁποῖα μάτι δέν εἶδε ποτέ καί αὐτί δέν ἔχει ἀκούσει καί ἀνθρώπινος νοῦς δέν ἔχει φανταστεῖ» (Α΄ Κορ. 2, 9). Κατά τόν Μ. Βασίλειο, ἡ παιδεία δέν εἶναι “ξερή πολυμάθεια” ἀλλά «ἀνατροφή μετ’ εὐλαβείας καί μετάληψις ἁγιότητος».
Χρόνια πολλά καί εὐλογημένα !
Καλό κουράγιο στούς ἐκπαιδευτικούς,
καλή πρόοδο στούς μαθητές καί τίς μαθήτριες.
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
+ Ὁ Νικαίας Ἀλέξιος