Σε μια αναμπουμπούλα μεγαλύτερη ζημιά γίνεται από τον πανικό πού δημιουργείται. Σε έναν κίνδυνο το κυριότερο από όλα είναι να μην τα χάνη κανείς. Βλέπεις η κλώσσα τα βάζει με τον αετό και ορμάει επάνω του! Και η γάτα πως τα βάζει με τον σκύλο, για να σώση τα γατάκια! Σηκώνει την ουρά της ψηλά στα κυπαρίσσι και αρχίζει να κάνη «κιχ!…». Τα παίζει όλα κορώνα-γράμματα, και ο άνθρωπος να δειλιάζη!
Να μην πανικοβάλλεσθε. Ιδίως οι γυναίκες εύκολα πανικοβάλλονται. Στην Κατοχή, θυμάμαι, έπρεπε κάποτε να πάμε σε ένα μέρος δυό ώρες έξω από την Κόνιτσα. Τα παιδιά προχώρησαν μπροστά, βρήκαν κράνη και ρούχα στρατιωτικά από Έλληνες στρατιώτες, τα φόρεσαν και πήγαν σε πήγαν σέ ένα εξωκλήσι του -Αγίου Κωνσταντίνου. Είχα πάει και εγώ εκεί να προσκυνήσω. Δεκαεπτά χρονών ήμουν. Μόλις τα είδαν οι μανάδες από μακριά, άρχισαν να φωνάζουν «ήρθαν οι Ιταλοί!» και γύρισαν να φύγουν. Δέν ρίχνουν μια ματιά να δουν τί είναι. Κράνη ελληνικά φορούσαν τα παιδιά, και αυτές τα νόμισαν για Ιταλούς και έφευγαν φοβισμένες οι μανάδες από τα παιδιά τους!
Το θάρρος είναι μεγάλη υπόθεση. Αν πής σέ έναν υγιή πού είναι φοβητσιάρης «κίτρινος είσαι· τί έχεις;», θα πάη στον γιατρό, ενώ μπορεί να ήταν κίτρινος, γιατί είχε ξαγρυπνήσει ή τού πονούσε το δόντι κ.λπ. Ό Έλληνας ή θα τραβήξη μπροστά ή θα πανικοβληθή! Οι δειλοί είναι άχρηστο πράγμα. Στον πόλεμο τους δειλούς δεν τους θέλουν καθόλου· δεν τους έχουν εμπιστοσύνη. Δεν τους παίρνουν σέ επίθεση στην πρώτη γραμμή, για να μη δημιουργήσουν προβλήματα. Ένας δειλός στρατιώτης, αν δεν ξέρη το στρατηγικό σχέδιο, μπορεί να δημιουργήση τέτοιο πανικό, πού να διάλυση ολόκληρη μεραρχία. Ό φόβος μεγαλώνει και την φαντασία του και μπορεί να αρχίση να φωνάζη «να, έρχονται, έφθασαν, σφάζουν, φύγετε! ω, πού θα πάμε, τόσο στρατό έχουν οι εχθροί! θα μάς φάνε!», οπότε θα κάνη πολλή ζημιά, γιατί εύκολα επηρεάζονται και οι άλλοι. Ένας όμως πού έχει παλληκαριά, αν δη τους εχθρούς, θα πή «μυρμήγκια είναι αυτά· δεν είναι άνθρωποι!» και τρέχουν με θάρρος και οι άλλοι! Γι’ αυτό στον στρατό λένε καλύτερα πέντε γενναίοι να αντιμετωπίσουν μια κατάσταση με ψυχραιμία παρά είκοσι δειλοί.
– Γέροντα, σέ ένα σύνολο σέ μια δύσκολη κατάσταση δεν είναι τόσο οι εξωτερικοί κίνδυνοι, όσο οι εσωτερικοί.
– Ναι, έτσι είναι. Και το Σούλι δεν θα μπορούσαν οι Τούρκοι να το πάρουν, αν δεν το πρόδιδε ο Πήλιος Γούσης, πού ήταν μέσα από το Σούλι. Από ένα κρυφό μονοπάτι τους οδήγησε. Βλέπεις, πέντε χωριουδάκια ήταν μονοιασμένα, ενωμένα, και τα έβαζαν με ολόκληρο Άλή-Πασά, πού είχε την δύναμη να τα βάζη με τον Σουλτάνο. Το Σούλι ήταν δίπλα στον Άλή-Πασά και όμως τον έφερναν σβούρα. Και οι γυναίκες πόσο δεμένες ήταν μεταξύ τους και τί παλληκαριά είχαν! Έπαιρναν και αυτές την καραμπίνα!
Απόσπασμα από το βιβλίο: Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου: Λόγοι Β’: Πνευματική Αφύπνιση, Ιερόν Ησυχαστήριον Μοναζουσών «Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος», 57006 Βασιλικὰ Θεσσαλονίκης, 1999