Η ακαδημαϊκή μόρφωση έγινε στην εποχή μας για τον μοναχό περισσότερο απαραίτητη παρά τους περασμένους αιώνες. Ζούμε σε αυτό τον κόσμο που μας δόθηκε και εξαρτώμαστε από αυτόν στο επίπεδο της επίγειας υπάρξεώς μας. Δοκιμάζουμε αδιάκοπα επάνω μας την επίδραση του περιβάλλοντός μας· επίδραση αρνητική στην πλειονότητα των περιπτώσεων, που πρέπει οπωσδήποτε να υπερνικήσουμε, να αναιρέσουμε. Η επιστημονική θεολογική μόρφωση μας αποκαλύπτει το οριζόντιο επίπεδο· μας εξοικειώνει με τη θρησκευτική προβληματική της εποχής μας. Όταν γνωρίσουμε πολλά ρεύματα πνευματικής ζωής των σύγχρονών μας, δεν δοκιμάζουμε έπειτα κλονισμό μέσα μας για απροσδόκητες συναντήσεις και παραμένουμε απρόσβλητοι από τη φιλοσοφία του κόσμου. Η ικανότητα όμως αυτή να κατανικήσουμε κάθε αρνητική επίδραση του βυθισμένου στη φθορά κόσμου μας δίδεται όχι τόσο με την επιστήμη, όσο με την πραγματική εμπειρία του Ζώντος Θεού.
Στα εκπαιδευτικά θεολογικά ιδρύματα, μερικοί από τους καθηγητές προσπαθούν να θέσουν τους μαθητές τους μπροστά στην αναγκαιότητα μιας κατακόρυφης αναβάσεως ως προς τον Θεό, δηλαδή της γνώσεως σε βάθος και ύψος. Οι απόπειρες όμως αυτές δεν αλλάζουν την γενική κατάσταση, δεδομένου μάλιστα ότι η ακαδημαϊκή μόρφωση ανήκει στο οριζόντιο επίπεδο, και γι’ αυτό είναι ανίκανη να δώσει αυθεντική πνευματική πείρα, δηλαδή την εμπειρία της μετανοίας και της καθαράς προσευχής.
η ακαδημαϊκή μόρφωση ανήκει στο οριζόντιο επίπεδο, και γι’ αυτό είναι ανίκανη να δώσει αυθεντική πνευματική πείρα, δηλαδή την εμπειρία της μετανοίας και της καθαράς προσευχής
Ο μοναχισμός είναι κάτι άλλο· είναι διδασκαλία ευσεβείας, επιστήμη προς υπέρβαση του θανάτου. Τα μοναστήρια και η έρημος δίνουν την ελευθερία να παραδοθεί ο άνθρωπος στο πένθος της μετανοίας σε τέτοιο βαθμό, που ο κόσμος σχεδόν ποτέ δεν επιτρέπει. Με την έννοια αυτή στον μοναχισμό υπάρχει μόρφωση ανωτέρας τάξεως σε σύγκριση με την ακαδημαϊκή. Αλλά και όταν ο μοναχός κατανοήσει την κατάσταση αυτή των πραγμάτων, όπως εγώ μπορώ να μαρτυρήσω, δεν περιφρονεί την ακαδημαϊκή μόρφωση, πράγμα που θα ήταν όχι απλώς σφάλμα αλλά και αμαρτία. Πολύ συχνότερα σφάλλουν οι ακαδημαϊκοί θεολόγοι αγνοώντας την υπαρκτική εμπειρία του αυθεντικού μοναχισμού και την ανεκτίμητη σπουδαιότητά του για τη ζωή όλης της Εκκλησίας, όλου του Χριστιανισμού.
Ο Άγιος Σιλουανός αναφέρει στις γραφές του: «Άλλο πράγμα είναι να πιστεύει κανείς στον Θεό και άλλο να Τον γνωρίζει» (1). Βέβαια ο άγιος είχε υπ’ όψιν του τον εαυτό του πριν και μετά την εμφάνιση του Χριστού σε αυτόν. Ο μοναχός τοποθετείται στο θέμα αυτό ως εξής: Όταν υπάρχει το πλήρωμα της μοναχικής εμπειρίας, η επιστημονική μόρφωση δεν αποτελεί απαραίτητο στοιχείο, γιατί το Πνεύμα μαρτυρεί μέσα μας τη σωτηρία. Αλλά και αν κάποιος αποκτήσει την «πληρότητα», δηλαδή την άκρως εφικτή για τα ανθρώπινα μέτρα ποσότητα θεωρητικών γνώσεων, η εμπειρία της ζωντανής Θεοκοινωνίας παραμένει απαραίτητη για τη σωτηρία του.
Σημειώσεις:
[1]. Αρχιμ. Σωφρονίου, ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, 2010, σ. 104, πρβλ. και σ. 431
Απόσπασμα από το βιβλίο «Το μυστήριο της Χριστιανικής ζωής» – Αρχιμανδρίτου Ζαχαρία Σαχάρωφ, Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας, 2011, σελ. 60 – 61