Δεν μας αρέσει να μιλάμε για τον διάβολο. Είναι όμως ανάγκη να σπουδάζουμε επάνω στα σχέδιά του και στις μεθοδίες του. Πονηρία αντί πονηρίας. Εφ’ όσον με πονηρία κατεργάζεται τον υποσκελισμό μας, με πονηρία και εμείς θα τον αντικρούουμε. Το πρώτο που οφείλει να γνωρίζη ένας στρατός είναι η φύσις του αντιπάλου του· ποιος είναι ο αντίπαλος, ποια η προετοιμασία του, το μέγεθος και τα μέσα, που διαθέτει και χρησιμοποιεί.
Γεννάται το ερώτημα. Αφού ο διάβολος μεθοδεύει την καταστροφή και την κόλασί μας, γιατί ο παντοδύναμος Θεός δεν τον εξαφάνισε τελείως, ώστε να είμεθα πλέον ανενόχλητοι; Εδώ είναι ένα σπουδαίο ερώτημα. Ο διάβολος φταίει για όσα εμείς κάνουμε; Αυτό το τολμηρό ερώτημα απευθύνει ο Ιερός Χρυσόστομος και συνεχίζει: «Αν ήταν έτσι, γιατί ο Ιώβ, που τόσο πειράχθηκε από τον διάβολο, δεν λύγισε; Ίσως να πη κανείς. Ναι ο Ιώβ δεν λύγισε, αλλά ο Αδάμ λύγισε. Τα πράγματα δείχνουν ότι ένας νικά τον διάβολο και εκατό νικώνται από αυτόν. Και θα απαντήσουμε: Αφού έστω και λίγοι, έστω και ένας κατορθώνει να νικά τον διάβολο, τότε σε όλους τους ανθρώπους είναι δυνατόν να τον νικήσουν. Ο εχθρός δεν είναι ανίκητος. Άλλωστε οι λίγοι γενναίοι έχουν μεγαλύτερη αξία από τους πολλούς. Κατά τον λόγον του Κυρίου· «Κρείσσων εις ποιών το θέλημα του Θεού ή μύριοι παράνομοι». Η αρετή δεν μετράται με νούμερα. Λίγοι δίκαιοι αξίζουν περισσότερο από δισεκατομμύρια ασεβείς. Οι Απόστολοι δώδεκα μόνον ήσαν, «μικρά ζύμη», λίγο προζύμι, λίγη ποσότης· κι όμως ζύμωσαν όλο το φύραμα της οικουμένης. Δώδεκα άλλαξαν όλη την οικουμένη, δώδεκα έκαναν την πιο επιτυχημένη «επανάστασι».
Αφού έστω και λίγοι, έστω και ένας κατορθώνει να νικά τον διάβολο, τότε σε όλους τους ανθρώπους είναι δυνατόν να τον νικήσουν
Αίτιος της αμαρτίας μας δεν είναι ο διάβολος. Εμπνευστής του κακού είναι. Αίτιος της δικής μας αμαρτίας είναι η κακή μας προαίρεσις, η δική μας ραθυμία και αδιαφορία. Γιατί ο διάβολος είναι ο αντίπαλος; Μα χωρίς αντίπαλο δεν φαίνεται η αξία του αθλητού. Πολύ φυσικό είναι. Έχουμε, λέγει πάλι ο Ιερός Χρυσόστομος, δύο αθλητάς και ένα αντίπαλο. Ο ένας αθλητής αντί να προετοιμάζεται για την πάλη, το ρίχνει στο φαγοπότι, στο γλέντι και χάνει τελείως την αθλητική του δύναμι· εξασθενεί. Ο άλλος προπονείται και είναι πανέτοιμος για την πάλη. Αν τώρα πάρης από την μέση τον αντίπαλο και τον εξαφανίσης και τον βγάλης εκτός θέματος, ποιος από τους δύο αθλητάς θα αδικηθή; Οπωσδήποτε εκείνος ο ένας, που είναι προετοιμασμένος. Αυτός θα χάση την ευκαιρία να παλαίψη και να κερδίση το στεφάνι και το βραβείο. Καταλάβατε; Ο διάβολος είναι αντίπαλος, είναι ο πολέμιος, είναι ο εχθρός μας. Εάν εξαφανισθή από την ζωή μας, δεν θα υπάρχη αγώνας. Άρα δεν θα υπάρχουν νικηταί και βραβεία. Αυτή είναι η απάντησις.
Ο διάβολος είναι χρήσιμος. Φαίνεται παράδοξο. Κι όμως το αποδεικνύει ο Ιερός Χρυσόστομος. Υπάρχουν λέγει κάτι φίδια, που λέγονται έχιδνες, οχιές και είναι φαρμακερά. Από τα φίδια αυτά, όπως ξέρετε, κατασκευάζονται ωρισμένα φάρμακα. Έτσι κι ο διάβολος. Είναι φίδι, έχιδνα. Αλλά, αν ξέρης να τον αντιμετωπίσης, γίνεται χρήσιμος στην πνευματική ζωή.
Ένας μοναχός έμαθε να προσεύχεται καλώς. Τον ρώτησαν: «Πως έμαθες την προσευχή και έφθασες να προσεύχεσαι νοερά; Πως έφθασες σ’ αυτήν την κατάστασι της χάριτος;» Απαντά: «Ο δάσκαλός μου ήταν ο διάβολος!». Παράξενο! «Όχι ο Χριστός;» «Όχι· ο διάβολος ήταν. Αυτός πολεμώντας να με ρίξη στην αμαρτία, και εγώ αντιστεκόμενος και παλαίων στην προσευχή, έμαθα την προσευχή, που είναι ένα από τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος».
Απόσπασμα από το βιβλίο: «Η τέχνη της σωτηρίας (Ομιλίαι) – Τόμος Β’» – Γέροντος Εφραίμ Φιλοθεΐτου, Έκδοσις Ιεράς Μονής Φιλοθέου, Άγιον Όρος, 2015, σελ. 142-144