Πες μου, πάτερ, ρώτησε πάλι ο επισκέπτης, πως μερικοί, αν και λιώνουν τα σώματά τους από την εγκράτεια, κυριεύονται ωστόσο από τα πάθη; Την οργή πρώτα-πρώτα, κι έπειτα την έχθρα, τη μνησικακία, το φθόνο, την ασπλαχνία; Ενώ υπάρχουν, αντίθετα, άνθρωποι, που και τρώνε απ’ όλα και πίνουν και κρασί, κι όμως είναι πολύ ενάρετοι και δεν τους βρίσκεις ψεγάδι. Πως γίνεται αυτό;
– Νομίζω παιδί μου, πως όσοι δεν διορθώνονται, μολονότι νηστεύουν πολύ, είναι γιατί δεν προσέχουν τη γλώσσα τους. Όποιος δεν κλείνει το στόμα του, κι αν ακόμα νηστεύει όλο το χρόνο, προκοπή δεν κάνει. Ενώ όποιος ξέρει να σωπαίνει, μπορεί εύκολα να νικήσει όλα τα πάθη. Σε κάνει λ.χ ο διάβολος να οργιστείς; Μη μιλήσεις, και νίκησες. Σε σπρώχνει σε φθόνο; Μην κατακρίνεις, και ντρόπιασες τον πονηρό· γιατί η κατάκριση γεννιέται απ’ το φθόνο. Αν πάλι ο εχθρός σε ανάψει και σε σπρώχνει στη σαρκική αμαρτία, κλείσε γι’ άλλη μια φορά το στόμα σου. Μη μιλήσεις σε γυναίκα, μη φας και μην πιεις πολύ. Έτσι θα τον κατατροπώσεις. Στην ανάγκη, πάρε μία βέργα και χτύπα το κορμί σου αλύπητα. Ο πόνος θα διώξει τον πόλεμο. Το ξέρεις, άλλωστε, ότι «συμφέρει σοι ίνα απόληται εν των μελών σου και μη όλον το σώμα σου βληθή εις γέεννα» (Ματθ. 5, 29)…Αν κανείς σε βρίσει σε βρίσει, θυμήσου πόσο βρωμάνε τα νεκρά σώματα μέσα στους τάφους. Η παράβαση μας φταίει που καταλήγουμε εκεί. Σκέψου, λοιπόν, ότι και το δικό σου σώμα θα είναι μέσα στον τάφο μια σαπίλα και δυσωδία, και θ’ αξίζει όσο κι ένας σωρός κοπριά. Εύκολα θ’ αγνοήσεις έτσι αυτόν που σ’ έβρισε…
Αν ένας φτωχός σου ζητήσει βοήθεια, μην τσιγγουνευτείς να του δώσεις απ’ τα επίγεια και φθαρτά αγαθά σου, για να μη στερηθείς τα ουράνια και άφθαρτα, «α οφθαλμός ουκ είδε και ους ουκ ήκουσε και επί καρδίαν ανθρώπου ουκ ανέβη» (Α’ Κορ. 2,9)…
η νηστεία είναι μεγάλο όπλο της ψυχής, αλλά χρειάζεται να συνδυαστεί με την αδιάλειπτη προσευχή, την ησυχία και τη σιωπή. Τότε έχει τα καλύτερα αποτελέσματα. Όλ’ αυτά πάλι έχουν ανάγκη τη μελέτη
Αν ο πανούργος ο διάβολος σε φουσκώνει με κενοδοξία, έπαρση, αλαζονεία, ρίξε μια ματιά στις παλιότερες γενιές και δες: Ποιοι εγωιστές πήγαν ποτέ καλά; Όλοι τους ήρθαν σε ρήξη με το Θεό και είχαν κακό τέλος. Γιατί «ο Θεός υπερηφάνοις αντιτάσσεται, ταπεινοίς δε δίδωσι χάριν» (Ιακ. 4, κ΄ Α’ Πετρ. 5,5), λέει η Γραφή. Και αλλού: «Ο Θεός διεσκόρπισεν οστά ανθρωπαρέσκων» (Ψαλμ. 52, 6). Αλλού πάλι: «Λαός μου, οι μακαρίζοντες υμάς πλανώσιν υμάς και τον τρίβον των ποδών υμών ταράσσουσιν» (Ησ. 3,12). Αυτά να τα κρατάς πάντα μέσα στο νου σου, και θα σε βοηθάνε να μένεις ταπεινός…Αν πάλι ο πονηρός σου ανοίξει την όρεξη για πλούσια φαγητά, πήγαινε στο αποχωρητήριο, κι εκεί θα νιώσεις καλά την ευωδία τους!…
Μετά από μικρή παύση, ο όσιος συνεχίσε:
– Αλλά μου μίλησες για κάποιους ενάρετους, που πίνουν κρασί και τρώνε απ’ όλα. Πρόσεξε παιδί μου! Σ’ όσους το είδες αυτό, είναι γενναίοι στρατιώτες του Χριστού. Καταπάτησαν πρώτα τις αμαρτίες και τα πάθη. Και τώρα είναι κυρίαρχοι των παθών, στολισμένοι απ’ το Θεό με το χάρισμα της απάθειας. Γι’ αυτό και τρώνε και πίνουν χωρίς εμπάθεια. Εγκρατεύτηκαν. Αγωνίστηκαν σκληρά. Πέτυχαν το σκοπό που έχουμε όλοι μας. Ντύθηκαν με την πανίσχυρη πανοπλία του Θεού. Και κανείς πια δεν μπορεί να τους νικήσει…
Πάντως, η νηστεία είναι μεγάλο όπλο της ψυχής, αλλά χρειάζεται να συνδυαστεί με την αδιάλειπτη προσευχή, την ησυχία και τη σιωπή. Τότε έχει τα καλύτερα αποτελέσματα. Όλ’ αυτά πάλι έχουν ανάγκη τη μελέτη. «Ει μη ότι ο νόμος σου μελέτη μου εστί, τότε αν απωλόμην εν τη ταπείνωση μου» (Ψαλμ. 118, 92). Πήγαινε λοιπόν, παιδί μου, και αγωνίσου ν’ αποκτήσεις κι εσύ το χάρισμα της απάθειας με την εγκράτεια. Τότε θα μπορείς, ακόμα κι αν τρως και πίνεις, να βρίσκεσαι έξω από τα πάθη. Πρέπει πάντως να ξέρεις πως οι ενάρετοι άνθρωποι το κάνουν αυτό μόνο μπροστά στους άλλους, όταν το απαιτήσει κάποια ανάγκη. Όταν όμως είναι μόνοι τους, ακολουθούν τους νόμους της ευσέβειας και αναπληρώνουν με αυστηρότερη νηστεία την κατάλυση που έκαναν μπροστά στους ανθρώπους.
Άγιος Νήφων Κωνσταντιανής, Ένας ασκητής Επίσκοπος, Ιερά Μονή Παρακλήτου Ωροπού, Αττικής, 2011