Το Μυστήριο της θείας Ευχαριστίας που μας παραδόθηκε από τον Κύριο είναι ανώτερο όλων των Μυστηρίων. Είναι το πιο θαυμαστό από όλα τα θαύματα που επιτέλεσε η δύναμη του Θεού· είναι το ανώτερο όλων όσα η σοφία του Θεού επινόησε· είναι δε και το πολυτιμότερο από όλα τα χαρίσματα που η αγάπη του Θεού χάρισε στους ανθρώπους, γιατί αυτό υπερέχει όλων των άλλων μυστηρίων κατά την αριθμητική υπέρβαση των όρων της φύσεως, αφού όλα τα θαύματα προέρχονται από υπέρβαση κάποιων νόμων της φύσεως. Το Μυστήριο της θείας Μεταλήψεως τα υπερβαίνει όλα. Γι’ αυτό δικαίως μπορεί να ονομασθεί και να θεωρηθεί θαύμα θαυμάτων και μυστήριο μυστηρίων.
Ο Αριστοτέλης, ορίζοντας τους τρόπους υπάρξεως των φυσικών πραγμάτων, τους ανάγει σε δέκα, τους οποίους ονομάζει κατηγορίες. Είναι δε οι εξής: ουσία, ποσόν, ποιόν, προς τι, που, πότε, κείσθαι, ευρίσκεσθαι, έχειν, ποιείν (ή ενεργείν) και πάσχειν!
Είναι θαύμα κατά την ουσία. Ενώ τα άγια δώρα πριν από την ευλογία, είναι ουσία άρτου και οίνου, μετά την ευλογία και τον αγιασμό, είναι ουσία του σώματος και του αίματος του Χριστού
Το Μυστήριο της θείας Ευχαριστίας υπερβαίνει όλους τους προαναφερόμενους τύπους, γι’ αυτό και δικαίως μπορεί να ονομασθεί θαύμα θαυμάτων. Ας δούμε την απόδειξη. Είναι θαύμα κατά την ουσία. Ενώ τα άγια δώρα πριν από την ευλογία, είναι ουσία άρτου και οίνου, μετά την ευλογία και τον αγιασμό, είναι ουσία του σώματος και του αίματος του Χριστού. Θαύμα κατά πόσον. Είναι θαύμα, γιατί ολόκληρο το σώμα του Χριστού βρίσκεται σε όλο τον άγιο άρτο και ταυτοχρόνως ολόκληρο σε κάθε μερίδα. Είναι θαύμα κατά ποιόν, γιατί αισθανόμαστε την ποιότητα του άρτου και του οίνου, αλλά τρώμε και πίνουμε το σώμα και το αίμα του Χριστού. Θαύμα κατά το προς τι, δηλαδή κατά τη σχέση· γιατί στη θεία Ευχαριστία είναι μεν ο ίδιος ο Υιός, τον Οποίο γέννησε η Παρθένος Μαρία σε ορισμένο χρόνο, πλην όμως, εδώ δεν γεννιέται κυρίως από Πατέρα ή Μητέρα, αλλά τελεσιουργείται Μυστήριο, ώστε στον τρόπο της μεταβολής του άρτου και του οίνου, σε σώμα και αίμα Του, δεν αναφέρεται ούτε σε πατέρα ούτε σε μητέρα. Θαύμα κατά το που, διότι ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός είναι και στον Ουρανό και στη γη και αυτός ο ίδιος στο ιερό μας θυσιαστήριο. Θαύμα κατά το πότε, γιατί ως σώμα Χριστού είναι άφθαρτο και αθάνατο, ως αίμα Χριστού είναι πηγή αιώνιας ζωής, αλλά παραμένουν τα θεία χαρακτηριστικά μέσα στη θεία Ευχαριστία κατά τον χρόνο που παραμένει ο άρτος και ο οίνος. Θαύμα κατά το κείσθαι, για τον λόγο ότι στη θεία Λειτουργία ο Ιησούς θεωρείται κείμενος μέσα στη φάτνη, κατά τη Γέννησή Του, κατά τη σταύρωσή Του, κατά τα πάθη Του, κατά την Ανάσταση Του, όπως και ανερχόμενος στους Ουρανούς, κατά την Ανάληψή Του και καθήμενος στα δεξιά του Πατέρα ως Υιός και Θεός. Θαύμα κατά το έχειν, διότι το σώμα και το αίμα του Κυρίου έχουν εξωτερική περιβολή, τα είδη του άρτου και του οίνου. Θαύμα κατά το ποιείν (η ενεργείν), διότι η μετάληψη των αχράντων Μυστηρίων αγγίζει μεν την αίσθηση, αλλά ενεργεί αγιάζοντας το πνεύμα. Θαύμα, τέλος, κατά το πάσχειν, διότι ο θείος άρτος διαμελίζεται μεν, αλλά επειδή είναι σώμα Χριστού δεν διαιρείται, τρώγεται μεν, αλλά ως σώμα Χριστού δεν εξαντλείται.
Ως εκ τούτου, επειδή η θεία Ευχαριστία υπερβαίνει όλους τους όρους ή τις κατηγορίες με τις οποίες εκδηλώνονται οι νόμοι της φύσεως είναι το μεγαλύτερο όλων των θαυμάτων. Επίσης, είναι και το ανώτερο, γιατί υπερβαίνει κάθε αντίληψη.
Το μέγεθος αυτού του θαύματος θα μπορούσε να γίνει κατανοητό, εάν λάβουμε υπόψιν μας ένα άλλο θαύμα: τη γέννηση του Σωτήρα από Παρθένο, το οποίο είναι μεν θαύμα, γιατί δεν κατανοούμε με ποιον τρόπο γεννιέται μέσα στον χρόνο και από γυναίκα ο αΐδιος Θεός, κατανοούμε όμως ότι γεννιέται, γιατί τον βλέπουμε ως τέλειο άνθρωπο. Ξεπερνάει μεν πολλούς όρους ή κατηγορίες, αλλά μένουν και κάποιες με τις οποίες Τον αντιλαμβανόμαστε. Στο Μυστήριο όμως της θείας Μεταλήψεως κρύβεται όχι μόνο η θεότητα αλλά και η ανθρωπότητα. Ώστε είναι Μυστήριο των Μυστηρίων, αυτό που παραμένει με κάθε τρόπο απόκρυφο. Το Μυστήριο που υπερβαίνει όλους τους όρους της φυσικής γνώσεως. Με το Μυστήριο αυτό ο Θεός, ως όντως Δυνατός, φανέρωσε τη μέγιστη δύναμη της θείας Του παντοδυναμίας· ως όντως Σοφός, το απόλυτο ύψος της θείας παναγαθότητος.
Απόσπασμα από το βιβλίο: Περί επιμέλειας ψυχής-Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως, Εκδόσεις Άθως, 2013