Παιδί μου, εάν προσέχης ότι σου γράφω και βιάζης τον εαυτό σου, θα εύρης μεγάλην ωφέλειαν. Αυτά όλα σου γίνονται, διότι δεν βιάζεσαι εις την ευχήν. Λοιπόν βιάσου. Λέγε διαρκώς την ευχήν. Μην παύης καθόλου το στόμα. Έτσι θα την συνηθίσης μέσα σου και κατόπιν θα την παραλάβη ο νους. Μην ξεθαρρεύης στους λογισμούς, διότι μαλθακώνεσαι και μολύνεσαι.
Ευχή, βία φύσεως διηνεκής, και θα ιδής πόσην χάριν θα λάβης.
Η ζωή του ανθρώπου, παιδί μου, είναι θλίψις, διότι είναι στην εξορία. Μη ζητής τελείαν ανάπαυσιν. Ο Χριστός μας εσήκωσε τον Σταυρόν, και ημείς θα σηκώσωμεν. Όλας τας θλίψεις εάν τας υπομένωμεν, ευρίσκομεν χάριν παρά Κυρίου. Δι’ αυτό μας αφήνει ο Κύριος να πειραζώμεθα, δια να δοκιμάζη τον ζήλον και την αγάπην προς Αυτόν που έχομεν. Δι’ αυτό χρεία υπομονής. Χωρίς υπομονήν δεν γίνεται ο άνθρωπος πρακτικός, δεν μανθάνει τα πνευματικά, δεν φθάνει εις μέτρα αρετής και τελειώσεως.
Αγάπα τον Ιησούν και λέγε αδιάλειπτα την ευχήν και αυτή σε φωτίζει εις την οδόν Του.
Πρόσεχε μην κατακρίνης. Διότι από αυτό παραχωρεί ο Θεός και φεύγει η χάρις και σε αφήνει ο Κύριος και πέφτης, να ταπεινώνεσαι, να βλέπης τα ιδικά σου σφάλματα.
Αυτά όσα γράφεις είναι καλά. Τα πρώτα όπου αισθάνεσαι είναι χάρις Θεού, η οποία, όταν έρχεται, γίνεται ο άνθρωπος πνευματικός. Και όλα του φαίνονται καλά και ωραία. Τότε όλους αγαπά, έχει κατάνυξιν, δάκρυα, θέρμην ψυχής. Αλλ’ όταν υποχωρή η χάρις να δοκιμασθή ο άνθρωπος, τότε γίνονται όλα σαρκικά και πέφτει η ψυχή. Συ όμως τότε μη χάνης την προθυμίαν σου, αλλά φώναζες διαρκώς την ευχήν? με βίαν, με το ζόρι, με πόνον πολύν.
Θα κουρασθής πολύ, έως να εννοήσης ότι προσευχή χωρίς προσοχήν και νήψιν είναι απώλεια χρόνου? κόπος χωρίς πληρωμήν.
– Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με!
Και πάλιν και πολλάκις το αυτό συνεχώς. Και ως ατενίζων νοερώς τον Χριστόν να του λέγης? «Ευχαριστώ σοι, Χριστέ μου, εις τα καλά όπου μου έδωκες και εις τα κακά, όπου πάσχω. Δόξα σοι, δόξα σοι, ο Θεός μου». Και υπομένων, πάλιν θα έλθη η χάρις, πάλιν η χαρά. Όμως και πάλιν ο πειρασμός και η λύπη, η ταραχή και τα νεύρα. Αλλά και πάλιν αγώνας, νίκη, ευχαριστία. Και αυτό γίνεται μέχρις ότου ολίγον-ολίγον καθαρίζεσαι από τα πάθη και γίνεται πνευματικός. Και συν τω χρόνω γηράσκων έρχεσαι εις απάθειαν.
Αλλά αγωνίσου. Μη ζητής να έλθουν μόνα τους τα καλά. Με τα πούπουλα δεν γίνεται ο μοναχός. Ο μοναχός πρέπει να υβρισθή, να χλευασθή, να δοκιμασθή, να πέση, να σηκωθή, να γένη άνθρωπος. Όχι στην αγκάλην της μάννας του. Αν είναι δυνατόν, αν ηκούσθη ποτέ να γίνης μοναχός κοντά είς την μάννα σου? όπου μόλις ειπής, ωχ! Φάγε, να μην ασθενήσης!
Η άσκησις, παιδί μου, θέλει στερήσεις. Τα καλά δεν τα βρίσκεις εις τα λουτρά και την καλοπέρασιν. Θέλει αγώνα και κόπον πολύν. Θέλει να φωνάζης ημέραν και νύκτα προς τον Χριστόν. Θέλει υπομονήν εις όλους τους πειρασμούς και τας θλίψεις. Θέλει να πνίξης θυμόν και επιθυμίαν.
Θα κουρασθής πολύ, έως να εννοήσης ότι προσευχή χωρίς προσοχήν και νήψιν είναι απώλεια χρόνου? κόπος χωρίς πληρωμήν. Πρέπει εις όλα τας αισθήσεις μέσα και έξω να στήσης άγρυπνον φύλακα την προσοχήν. Διότι χωρίς αυτής ο νους και της ψυχής αι δυνάμεις διαχέονται στα μάταια και συνήθη, ώσαν το άχρηστο νερό που τρέχει στους δρόμους. Ουδείς ποτέ εύρε προσευχήν, χωρίς προσοχήν και νήψιν. Ουδείς ποτέ ηξιώθη να ανέβη προς τα άνω χωρίς πρώτον να καταφρονήση τα κάτω. Πολλάκις εσύ εύχεσαι και ο νους σου περισπάται εδώ και εκεί, όπου αρέσκεται, εις όσα εκ συνηθείας έλκεται. Και θέλει βίαν πολλήν να τον αποσπάσης εκείθεν, να προσέξη τους λόγους της προσευχής.
Απόσπασμα από το βιβλίο: «Γέροντος Ιωσήφ, Έκφρασις Μοναχικής Εμπειρίας», Επιστολή 4, Έκδοσις Ιεράς Μονής Φιλοθέου, Αγίον Όρος, 1979