Η αμαρτία της κατακρίσεως, ακόμη και αν πιστεύουμε ότι γίνεται με κίνητρο την διόρθωση του αδελφού, έχει οδυνηρές συνέπειες για την πνευματική μας ζωή.
1. Ο άγιος Ισαάκ θεωρεί την καταλαλιά ως είσοδο των παθών στην ψυχή. Λέγει σχετικά: «Όποιος εμποδίζει το στόμα του να καταλαλή, φυλάσσει την καρδιά του από τα πάθη. Βλέπει κάθε στιγμή τον Κύριο και διώχνει τους δαίμονες από τον εαυτό του».
«Αν αγαπάς την καθαρότητα, μέσα στην οποία γίνεται ορατός ο Δεσπότης των όλων, να μην καταλαλήσης κανέναν, ούτε να ακούσης κανέναν που καταλαλεί τον αδελφό του Το σιωπηλό στόμα ερμηνεύει τα μυστήρια του Θεού, ενώ ο φλύαρος απομακρύνεται από τον Πλάστη του». Ο όσιος Ιωάννης της Κλίμακος γράφει: «Εάν είναι αλήθεια, όπως και πράγματι είναι, ότι Με το κριτήριο που κρίνετε θα κριθήτε, τότε ας είσθε βέβαιοι, ότι για όσα αμαρτήματα κατηγορήσαμε τον πλησίον, είτε ψυχικά είτε σωματικά, θα περιπέσουμε σ αυτά. Και δεν είναι δυνατόν να γίνη διαφορετικά».
2. Η βλάβη της κατακρίσεως δεν περιορίζεται σε έναν άνθρωπο. «Αυτός που καταλαλεί ζημιώνει και τον εαυτό του και αυτούς που τον ακούνε Με τον τρόπο αυτό σωριάζει επάνω του διπλό χρέος αμαρτίας, και γίνεται υπεύθυνος τόσο για τον εαυτό του, όσο και γι αυτούς που πιστεύουν τα λεγόμενά του». Αυτός που κακολογεί «ζη μέσα στην αγωνία, είναι καχύποπτος και φοβάται, τρέμει μήπως αυτό που είπε διαδοθή κάποτε σε άλλους Αντίθετα εκείνος που κρατεί μέσα του όσα γνωρίζει για τους άλλους, είναι πολύ ασφαλισμένος Λέγει η Αγία Γραφή: Ακήκοας λόγον, συναποθανέτω σοι (ʼκουσες κάποιο λόγο ας πεθάνει μέσα σου) Δηλαδή: Σβήσε τον, θάψε τον, μην επιτρέψης να βγη από το στόμα σου Φρόντιζε επιμελώς να μην δέχεσαι αυτούς που κακολογούν τους άλλους. Αλλά και αν κάποτε ακούσης κακό λόγο, θάψε τον, λησμόνησέ τον, κι έτσι θα περνάς την ζωή σου με πολλή ειρήνη και ασφάλεια». Αυτός που κρίνει και καταδικάζει τον αδελφό του «αποξενώνει τον εαυτό του από το έλεος του Θεού που απολαμβάνουν οι ʼγιοι». Και όποιος δεν απολαμβάνει το έλεος του Θεού στερείται κάθε πνευματικό αγαθό.
3. Ένας πρόσθετος λόγος για τον οποίο δεν πρέπει ποτέ να κρίνουμε τους αδελφούς μας είναι ότι ενδέχεται οι πληροφορίες που έχουμε για την ζωή τους να μην είναι ακριβείς. Οι άγιοι Πατέρες μας συνιστούν να μην πιστεύουμε στα μάτια μας. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, με αφορμή τον λόγο του αποστόλου Παύλου: «Μην κρίνετε από τον ωρισμένο καιρό, έως ότου έλθη ο Κύριος, ο οποίος θα φωτίση όσα είναι κρυμμένα στο σκοτάδι, και θα φανερώση τις ενδόμυχες σκέψεις», λέγει: «Ακόμη και να νομίζης ότι ξέρεις με ακρίβεια όσα αφορούν τον πλησίον σου, η κρίση σου είναι εσφαλμένη. Διότι ποιος γνωρίζει τα ιδιαίτερα του ανθρώπου, παρά μόνον το πνεύμα του ανθρώπου που υπάρχει μέσα του; Πόσοι από αυτούς που είναι παραπεταμένοι και ταπεινοί πρόκειται να λάμψουν λαμπρότερα και από τον ήλιο! Πόσοι από τους μεγάλους και ονομαστούς θα βρεθούν να είναι στάχτη και ασβεστωμένος τάφος».
Ο ονομαστός αββάς Ποιμήν είπε: «Είναι γραμμένο: Α είδον οι οφθαλμοί σου, λέγε (Λέγε αυτά που είδαν τα μάτια σου). Όμως εγώ σας λέγω, πως και αν ακόμη ψηλαφήσετε κάτι με τα χέρια σας, να μην το θεωρήσετε βέβαιο. Διότι ένας αδελφός γελοιοποιήθηκε σε μια τέτοια περίπτωση. Αυτός είχε πονηρές υποψίες εναντίον του αδελφού του. Και μια μέρα, που τον είδε τάχα να αμαρτάνη με μια γυναίκα, ταράχθηκε και πολεμήθηκε φοβερά από κακούς λογισμούς. Πλησίασε, λοιπόν, και τους σκούντησε με το πόδι του, λέγοντας: Πάψτε πια, ως πότε; Και να! Τότε διεπίστωσε πως ήταν δύο δεμάτια σιτάρι, το ένα πάνω στο άλλο! Γι αυτό σας λέγω: Ακόμη κι αν ψηλαφήσετε με τα χέρια σας, μη βιασθήτε να κατηγορήσετε».
4. Το μεγαλύτερο κακό που γίνεται με την κατάκριση είναι ότι ο καταλαλών εκπίπτει από την αγάπη. Ο αδελφόθεος Ιάκωβος γράφει: «Μην κακολογήτε ο ένας τον άλλον, αδελφοί. Εκείνος που κακολογεί και κρίνει τον αδελφό του, κακολογεί τον νόμο και κρίνει τον νόμο. Αλλά εάν κρίνης τον νόμο, τότε δεν είσαι εκτελεστής του νόμου αλλά κριτής. Ένας είναι ο Νομοθέτης και ο Κριτής, εκείνος που μπορεί να σώση και να καταστρέψη. Ποιος είσαι συ που κρίνεις τον άλλο;». Με αφορμή τους αποστολικούς αυτούς λόγους ο όσιος Μάξιμος λέγει: «Αν εκείνος που κατηγορεί και κρίνει τον αδελφό του κατηγορεί και κρίνει τον θείο νόμο, και ο νόμος του Χριστού είναι η αγάπη, εκείνος που καταλαλεί ξεπέφτει από την αγάπη του Χριστού». Λοιπόν «μην παραδώσης την ακοή σου στους λόγους όποιου καταλαλεί, ούτε τους δικούς σου λόγους στην ακοή ενός φιλοκατήγορου, μιλώντας ή ακούγοντας με ευχαρίστηση κατά του πλησίον σου, για να μην χάσης την θεία αγάπη και βρεθής απόκληρος από την αιώνια ζωή».
Ο αββάς Ισαάκ λέγει: «Την ημέρα που θα ανοίξης το στόμα σου και θα ειπής κάτι εναντίον κάποιου αδελφού, να θεωρής τον εαυτό σου νεκρό για τον Θεό και μάταια όλα τα έργα σου, έστω και αν φαίνεται ότι ο λογισμός σου σε παρεκίνησε να μιλήσης με ειλικρίνεια και χάριν οικοδομής του αδελφού. Διότι ποιος λόγος υπάρχει να γκρεμίση κανείς τη δική του οικοδομή, για να διορθώση την οικοδομή του πλησίον του;».
Κατά τον άγιο Δωρόθεο δεν υπάρχει μεγαλύτερο κακό από το να κατακρίνη κανείς τον πλησίον του. Ρωτά ο ʼγιος: «Γιατί να μην κατακρίνουμε καλύτερα τον εαυτό μας και τις αμαρτίες μας, που τις ξέρουμε με ακρίβεια και για τις οποίες θα δώσουμε λόγο στον Θεό; Γιατί αρπάζουμε από τον Θεό την κρίση; Δεν θα πρέπει να τρέμουμε ακούγοντας τι συνέβη σ εκείνον τον μεγάλο Γέροντα, ο οποίος όταν έμαθε για κάποιον αδελφό ότι έπεσε στο αμάρτημα της πορνείας, είπε: «Ω, άσχημα έκαμε»; Δεν γνωρίζετε τι φοβερό λέγει γι αυτόν στο Γεροντικό; Ότι άγιος ʼγγελος έφερε την ψυχή του αδελφού που αμάρτησε, και του είπε: Κοίτα, αυτός που έκρινες πέθανε. Που λοιπόν διατάζεις να τον βάλω, στην Βασιλεία του Θεού ή στην κόλαση; Το περιστατικό αυτό έκαμε τον Γέροντα να περάση τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής του με στεναγμούς, με δάκρυα και μύριους κόπους, παρακαλώντας τον Θεό να τον συγχωρήση γι αυτήν την αμαρτία» της κατακρίσεως του αδελφού.
Απόσπασμα από το τεύχος: «Το πάθος της κατακρίσεως», Ιερομονάχου Γρηγορίου, Ιερόν Κουτλουμουσιανόν Κελλίον Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, Άγιο Όρος