Προγραμματισμός
Πρώτα-πρώτα η Εξομολόγηση πρέπει να προγραμματίζεται από τον κάθε χριστιανό. Δεν πρέπει στο μυστήριο αυτό να καταφεύγουμε μόνο όταν έχουμε τη διάθεση ή όταν βρούμε κατάλληλο χρόνο και ευκαιρία ή ακόμη όταν πρόκειται κατά τις μεγάλες εορτές να κοινωνήσουμε. Η εξομολόγηση αυτό πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε- δεν αποτελεί κάτι το πάρεργο, ούτε είναι απλώς επιτακτικό θρησκευτικό καθήκον, αλλά μια ανάγκη, η μεγαλύτερη και η βαθύτερη και εντονότερη της ψυχής.
Επομένως αυτή τη βασική ανάγκη της ψυχής οφείλουμε να την εκπληρώνουμε κατά τακτά και συχνά χρονικά διαστήματα, ασχέτως εάν θα επακολουθήσει ή όχι η θεία Κοινωνία. Αυτό αποτελεί άλλο ζήτημα.
Ψυχική Προετοιμασία
Για την καλή εξομολόγηση απαιτείται και κάποια κατάλληλη ψυχική προετοιμασία του εαυτού μας. Η εξομολόγηση δεν αποτελεί σύνηθες γεγονός της ζωής. Είναι όπως ελέχθη, μέγα γεγονός, κατά τη διάρκεια του οποίου συντελείται κάτι το μεγαλειώδες και συγκλονιστικό. «Μέγιστη και ανεκτίμητη δωρεά στέλνει ο ουρανός τη στιγμή που αντηχούν στα αυτιά του γονατισμένου ενώπιον του πνευματικού οι ιερές λέξεις της συγχωρητηρίου ευχής». Προσφέρεται η άφεση των αμαρτιών. Πραγματοποιείται η συμφιλίωση του αμαρτωλού με τον Θεό. Συντελείται η επάνοδος στην κατάσταση της χάριτος, «η οποία καθιστά τη μετάνοια και την εξομολόγηση σύνοψη και περίληψη της όλης χριστιανικής θρησκείας, αφού η θρησκεία σ αυτό κυρίως αποβλέπει, στη συμφιλίωση του ανθρώπου με τον Θεό». Γι αυτό βέβαια και τα αποτελέσματα είναι όντως εκπληκτικά.
Για ένα όμως τόσο σημαντικό γεγονός αντιλαμβάνεσαι, αδελφέ μου, ότι χρειάζεται εκ μέρους μας και μια κατάλληλη ψυχική προετοιμασία, με τον σκοπό να δημιουργήσουμε μέσα μας ευνοϊκό κλίμα για να αισθανθεί και να ζήσει η ψυχή το γεγονός αυτό και να ωφεληθεί περισσότερο. Κάθε εξομολόγηση πρέπει να γίνεται καινούργιο ξεκίνημα πνευματικής ανόδου.
Και για έναν ακόμη λόγο είναι αναγκαία αυτή η εσωτερική προετοιμασία. Η Εξομολόγηση, όταν γίνεται καθώς πρέπει, δεν είναι πράξη εύκολη? είναι αντίθετα πολύ δύσκολη και στοιχίζει. Μ αυτή συντελείται μία χειρουργική επέμβαση στη ψυχή, οδυνηρή μεν αλλά σωτήρια. Και είναι επόμενο να δοκιμάσουμε και μερικές δυσκολίες και αντιδράσεις, που προέρχονται είτε από τον εγωισμό, είτε από τον πονηρό διάβολο, ο οποίος συνεχώς μας ωθεί σε αναβολή και ματαίωση. Μία λοιπόν προετοιμασία, όπως αναφέρθηκε, θα βοηθήσει στην υπερνίκηση και των δυσκολιών αυτών.
Γι αυτό καλό και επωφελές είναι να προγραμματίζουμε λίγες μέρες νωρίτερα την Εξομολόγησή μας. Και στο διάστημα των ημερών αυτών συχνά-πυκνά να σκεπτόμαστε το μεγάλο αυτό γεγονός και το τι πρόκειται να λάβει χώρα και ποιας τιμής και ευλογίας και δωρεάς μας χαρίζεται από τον Θεό της αγάπης.
Και σχετική προσευχή
Σε όλο το διάστημα των ημερών αυτών θα προετοιμάσουμε τον εαυτό μας και με ανάλογη προσευχή. Μαζί με τις ευχαριστίες και τα αισθήματα ευγνωμοσύνης που θα εκδηλώσουμε, θα ικετεύσουμε τον Θεό να μας δίνει πνεύμα μετανοίας και συντριβής και κατανύξεως? να μας δίνει πλούσιο τον φωτισμό του, για να βρούμε και κατανοήσουμε τα αμαρτήματά μας? να μας αξιώσει να κάνουμε καλή, ειλικρινή και ευπρόσδεκτη εξομολόγηση? να μας χαρίσει το ανεκτίμητο δώρο της αφέσεως των αμαρτιών μας και όλα τα πνευματικά αγαθά που απορρέουν απ αυτό? να μας δίνει δύναμη θελήσεως και διάθεση αγωνιστική για τη διόρθωσή μας κλπ.
Αυτοκριτική
Όμως περισσότερο απ όλα και με κάποια ιδιαίτερη επιμέλεια πρέπει να κάνουμε το δύσκολο μεν αλλά τόσο σπουδαίο και χρήσιμο έργο της αυτοκριτικής.
Η Εξομολόγηση είναι κάτι που πρέπει να μας στοιχίσει και κόπο και χρόνο και διάθεση. Αξίζει γι αυτήν κάθε θυσία εκ μέρους μας. Θα χρειαστεί λοιπόν να διαθέσουμε και μια και δυό φορές λίγο από τον πολύτιμο χρόνο μας για αυτοκριτική πριν από κάθε μας Εξομολόγηση. Πως διαφορετικά θα γνωρίσουμε τον άγνωστο εαυτό μας και θα βρούμε τα τρωτά και τις ελλείψεις, τα σφάλματα και τα ελαττώματά μας; Το ότι πολλοί χριστιανοί δεν έχουν να πουν τίποτε στην Εξομολόγησή τους, αυτό το δυσάρεστο φαινόμενο περισσότερο οφείλεται στο ότι δεν παρακολουθούν τον εαυτό τους και δεν κάνουν αυτοκριτική και επομένως δεν έχουν σαφή επίγνωση της αληθινής πνευματικής τους καταστάσεως. Δεν έχουν αυτό που ονομάζεται αυτογνωσία. Χωρίς όμως αυτογνωσία τι Εξομολόγηση κάνουμε;
Και πως πρέπει να γίνεται αυτή η αυτοκριτική μας; Θα βρούμε πρώτα-πρώτα μια ήσυχη ώρα από άλλες φροντίδες και μέριμνες και θα κλειστούμε στο δωμάτιό μας. Θα πούμε λίγα λόγια προσευχής, για να ζητήσουμε τον θείο φωτισμό. Στη συνέχεια, με βάση και κριτήριο το θέλημα του Θεού, θα γίνουμε κριτές και κατήγοροι του εαυτού μας. Θα κρίνουμε αυστηρά πράξεις, λόγους, σκέψεις, ελατήρια, επιθυμίες, συμπεριφορές, καθήκοντα, τα πάντα. Και ότι η συνείδησή μας πληροφορεί πως είναι ένοχο και αντίθετο προς το θείο θέλημα, θα το σημειώσουμε, για να το αναφέρουμε στην εξομολόγησή μας.
Ασφαλώς με την αυτοκριτική αυτή πολλές αμαρτίες, πολλά λάθη και σφάλματα, πολλές ελλείψεις και αδυναμίες θα ανακαλύψουμε στον εαυτό μας. Πολλές άγνωστες πτυχές του ψυχικού μας κόσμου θα έλθουν στο φως.
Αλλά και πολλά ατομικά μας προβλήματα θα συνειδητοποιήσουμε και, εάν χρειασθεί, θα τα φέρουμε στην Εξομολόγηση για να ζητήσουμε συμβουλές και οδηγίες. Μη λησμονούμε ότι η Εξομολόγηση δεν είναι μόνο το μυστήριο της αφέσεως αλλά και το μυστήριο της πνευματικής μας καθοδηγήσεως. Είμαστε άνθρωποι ελλιπείς και φυσικό είναι να μας απασχολούν πολλά και ποικίλα δύσκολα ιδίως πνευματικά θέματα. Που αλλού θα τα ανακοινώσουμε με εμπιστοσύνη, για να ζητήσουμε βοήθεια και καθοδήγηση παρά στο λυτρωτικό αυτό Μυστήριο;
Και τούτο ας σημειωθεί. Κατά την αυτοκριτική μας αυτή είναι ενδεχόμενο να ανακαλύψουμε και αμαρτίες του παρελθόντος, τις οποίες δεν έχουμε ποτέ εξομολογηθεί. Χωρίς λοιπόν αναβολή θα τις αναφέρουμε στην Εξομολόγηση, για να δοθεί και γι αυτές η άφεση.
Επειδή όμως υπάρχουν και χριστιανοί οι οποίοι δυσκολεύονται να κάνουν το έργο της αυτοκριτικής, είτε διότι δεν έχουν συνηθίσει, είτε διότι δεν γνώρισαν επαρκώς τον νόμο του Θεού και κατά συνέπειαν δεν υποπτεύονται ότι πολλές πράξεις, ενέργειες, λόγοι, σκέψεις τους είναι αμαρτωλές και χρήζουν εξομολογήσεως, για να τους βοηθήσουμε, σε επόμενο άρθρο θα παραθέσουμε μερικές από τις σπουδαιότερες παραβάσεις του θείου θελήματος.
Απόσπασμα από το τεύχος: «Ξέρεις να εξομολογείσαι;», Αρχιμ. Γαβριήλ Αθανασιάδη, Αθήνα 2008