Ἀδελφοί μου ἀγαπητοί,
Ἔχουν ἤδη συμπληρωθεῖ τρεῖς ὁλόκληρες γενιές, σχεδόν ἕνας αἰῶνας, ἀπό τά δραματικά γεγονότα πού ἐκτυλίχτηκαν στή Μικρά Ἀσία καί στόν Πόντο ἐκεῖνες τίς ἀποφράδες μέρες τοῦ 1922. Ἦταν τότε πού ἐκείνη ἡ γῆ, ἡ εὐλογημένη ἀπό τόν Θεό καί ποτισμένη ἀπό τόν ἱδρῶτα τῶν τιμίων προγόνων, ποτίζεται πιά μέ τό αἷμα ἀθώων ἀνθρώπων. Καί ἡ θάλασσα ἡ γαλανή ματώνεται κι ἐκείνη ἀπό τή θυσία τῶν Νεομαρτύρων μας, στή Σμύρνη, στή Φώκαια, στό Ἀϊβαλί καί ἀκόμη στήν Τραπεζοῦντα, στήν Κερασοῦντα, στή Σαμψοῦντα, στή Σινώπη. Προσευχές, δεήσεις, κραυγές ἀπόγνωσης, χωρίς δυνατότητα γιά τό τελευταῖο ἱερό καθῆκον, τό μοιρολόι γιά τούς νεκρούς γονεῖς, ἀδελφούς, δασκάλους, εὐεργέτες.
Ἡ γῆ τῆς Ἰωνίας καί τοῦ Πόντου ἔδωσε μεγάλους σοφούς κατά τούς ἀρχαίους χρόνους, γύρω ἀπό τίς θεωρίες τῶν ὁποίων περιστρέφεται ἡ σκέψη στή συνέχεια, μέχρι τίς μέρες μας. Οἱ ἴδιες περιοχές δέχτηκαν πρῶτες τό Εὐαγγέλιο καί ἀνέδειξαν Ὁσίους καί Ἁγίους τῆς Πίστεως, καί, στήν περίοδο τῶν διωγμῶν, Μάρτυρες τῆς Ἀλήθειας τοῦ Εὐαγγελίου. Ἐκεῖ μεγαλούργησε ἡ προσευχητική σκέψη τῶν Ἁγίων Καππαδοκῶν Πατέρων, πού μπόλιασαν μέ τόν εὐαγγελικό λόγο τήν ἀρχαία σοφία, καί σμίλευσαν τόν μοναδικό Ἑλληνοχριστιανικό Πολιτισμό.
Ἡ ὅποια ἀναδρομή σ’ αὐτούς τούς ἱερούς τόπους συνυφαίνεται μέ τήν αἴσθηση ἑνός μεγαλείου, πού προσκαλεῖ στή μελέτη τοῦ χώρου καί τῆς ἱστορίας του καί προκαλεῖ δικαιολογημένη περηφάνεια γιά ὅσα, μεγάλα καί θαυμαστά, κατόρθωσαν οἱ πατέρες μας, μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ, μέ τήν καθάρια σκέψη καί τόν τίμιο ἱδρῶτα τους. Ὡστόσο, κάπου σφίγγεται ἡ καρδιά, λυγίζουν τά γόνατα, τό βλέμμα χαμηλώνει καί κατακαῖνε τό πρόσωπο οἱ κρουνοί τῶν δακρύων.
Στή σκέψη μας ὁ Ἐθνομάρτυρας Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, ὁ γενναῖος Ἱεράρχης, τό πρῶτο θύμα τῆς τουρκικῆς θηριωδίας. Μποροῦσε νά φύγει, ὅπως τοῦ προτάθηκε ἀπό ἰσχυρούς τῆς ἐποχῆς, ἀλλά δέν ἦταν ἕνας τυχαῖος ἄνθρωπος∙ ἦταν ὁ Ποιμενάρχης εἰς τύπον Χριστοῦ, ὁ ὁποῖος θά ἔθετε καί αὐτός τήν ψυχήν του ὑπέρ τοῦ λαοῦ του. Ἔμεινε στήν ἕδρα του, γνωρίζοντας ὅτι τόν περίμενε ὁ μαρτυρικός θάνατος. Ὁ Νουρεντίν τόν προσέβαλε μέ αἰσχρά λόγια καί ὕστερα τόν παρέδωσε στό μαινόμενο πλῆθος. Οἱ «δικαστές» του ἦσαν ἡμιάγριοι κτηνάνθρωποι, αἱμοδιψεῖς καί ἀδίστακτοι, ἕτοιμοι νά τόν κατασπαράξουν. Τοῦ κόψανε τά ἀφτιά, τή μύτη, τά ἄκρα, τοῦ βγάλανε τά μάτια, τόν τρύπησαν μέ τίς λόγχες τους καί, ἀφοῦ τόν ἔδεσαν σέ ἄλογο, τόν περιέφεραν στά σοκάκια τῆς Σμύρνης. Κάθε πέτρα καί κάθε ρεῖθρο ματώθηκε ἀπό τό αἷμα τοῦ Ἁγίου. Ὅσο γιά τό σκήνωμά του, δέ βρέθηκε ποτέ, γιατί γνώριζαν ἀσφαλῶς οἱ δήμιοί του ὅτι θά ἀπολάμβανε τῆς τιμῆς τοῦ πιστοῦ λαοῦ, ὅπως συμβαίνει μέ τά ἱερά Λείψανα ὅλων τῶν Ἁγίων.
Μαζί μέ τόν Χρυσόστομο Σμύρνης μαρτύρησαν καί οἱ ἄλλοι Ἱεράρχες τῶν Παραλίων. Εἶναι ὁ Μοσχονησίων Ἀμβρόσιος, ὁ Κυδωνιῶν Γρηγόριος, ὁ Ἰκονίου Προκόπιος, ὁ Ζήλων Εὐθύμιος, ἑκατοντάδες ἄλλοι Κληρικοί, πού τό τιμημένο μαῦρο ῥάσο τους βάφτηκε κόκκινο ἀπό τό δικό τους αἷμα, καί χιλιάδες πιστῶν, ὅλοι τους, Κλῆρος καί Λαός, «ἱερά σφάγια», μάρτυρες «ὑπέρ τῆς ἀμωμήτου ἡμῶν Πίστεως καί τῆς φιλτάτης Πατρίδος». Οἱ ξένοι, οἱ «ἑταῖροι» μας στόν προηγηθέντα Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο, παρατηροῦσαν ἀπό τά καράβια τους τή σφαγή καί φωτογράφιζαν τήν ὄμορφη Σμύρνη, πού εἶχε παραδοθεῖ στίς φλόγες !
Ἀδελφοί μου ἀγαπητοί,
Τό 1922 συνετελέσθη μιά ἐθνική τραγωδία, πολύ χειρότερη, σύμφωνα μέ πολλούς μελετητές, καί ἀπό τήν Ἅλωση τῆς Βασιλεύουσας. Δέν ἦταν μόνο ἡ σφαγή χιλιάδων ἀνθρώπων. Τή φοβερή γενοκτονία ἀκολούθησε ὁ ξεριζωμός ἑκατοντάδων χιλιάδων νοικοκυραίων, πού τούς ἐπεβλήθη ἡ ἐγκατάλειψη τῶν προγονικῶν ἑστιῶν καί ἡ πορεία πρός τήν Πατρίδα, πού ἄνοιξε τήν ἀγκαλιά της ἀλλά δέν εἶχε τά μέσα γιά τίς τόσες ἀνάγκες. Κάποιες ἀπαράδεκτες συμπεριφορές ἄς πᾶνε στή λήθη τῆς Ἱστορίας.
Ἑνάμιση ἑκατομμύριο ἄνθρωποι ἦλθαν στήν Ἑλλάδα καί ξεκίνησαν μιά νέα ζωή μέ πολλές δυσκολίες. Ἔφεραν τίς ἐφέστιες εἰκόνες καί τά ἄλλα ἱερά σύμβολα καί συνέχισαν μέ θέρμη τή Λατρεία στόν Τριαδικό Θεό, ζητώντας τήν πρεσβεία τῆς Θεοτόκου καί πάντων τῶν Ἁγίων. Βολεύτηκαν σέ πρόχειρα καταλύματα, ἔχοντας γιά θέρμανση τίς ἀνάσες τους, κονσερβοκούτια γιά γλάστρες, τό δρόμο γιά ἑστίαση καί μοναδική πολυτέλεια τόν ἀσβέστη. Πολύ σύντομα ἀναγνωρίστηκε τό ἦθος καί ἡ φιλοπρόοδος διάθεσή τους καί κέρδισαν τήν ἐκτίμηση τῶν συνελλήνων.
Στεκόμαστε μέ δέος ἐνώπιον τῶν Μαρτύρων καί ἡρώων τῆς Τραγωδίας τοῦ 1922. Μνημονεύουμε τῶν θυμάτων καί δεόμεθα γιά τίς ψυχές τους. Καμαρώνουμε τήν πρόοδο τῶν προσφύγων ἀδελφῶν μας καί βλέπουμε μέ ἱκανοποίηση τά παιδιά καί τά ἐγγόνια τους νά διακρίνονται. Χαίρομαι νά βλέπω τά ἱερά λάβαρά τους, νά τά σηκώνουν μέ εὐλάβεια νεαροί βλαστοί, γεμᾶτοι ὄνειρα καί ἐλπίδες. Τούς εὐλογῶ ἀπό τά βάθη τῆς καρδιᾶς μου.
Ἄς μᾶς σκέπει ἡ Παναγία μέ τήν πρεσβεία τῶν Ἁγίων μας, ὥστε νά μήν ἀντιμετωπίσουμε ποτέ στό μέλλον παρόμοια δοκιμασία.
Εἴθε οἱ τιμώμενοι σήμερα Ἅγιοι Μάρτυρες νά ἀποτελέσουν γιά ὅλους μας παράδειγμα φιλοπατρίας καί πίστεως.
Μετ’ εὐχῶν καί ἀγάπης
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
† Ὁ Νίκαίας Ἀ λ έ ξ ι ο ς