«Χαῖρε Ἀμνοῦ καί Ποιμένος Μήτηρ,
Χαῖρε αὐλή λογικῶν προβάτων»
Ἀγαπητοί μου πατέρες καί ἀδελφοί,
Ὁ ὕμνος πού ψάλλουμε αὐτή τήν περίοδο, γνωστός ὡς «Χαιρετισμοί τῆς Παναγίας» ἤ «Ἀκάθιστος Ὕμνος», συνδέεται μέ μιά ἱστορική φάση τοῦ Βυζαντίου καί εἶναι καλό νά τή γνωρίζουμε, ὥστε νά ἐννοήσουμε καλύτερα τή σημασία του καί νά ἀξιοποιήσουμε τά σημαντικά στοιχεῖα πού μᾶς προσφέρει.
Μεταφερόμαστε στό 626 μ.Χ. Ὁ αὐτοκράτορας Ἡράκλειος πολεμᾶ κατά τῶν Περσῶν στά βάθη τῆς Ἀσίας, γιά νά πάρει πίσω τόν Τίμιο Σταυρό, πού εἶχαν ἁρπάξει ἀπό τά Ἱεροσόλυμα. Στήν Κωνσταντι-νούπολη ἔχει μείνει μόνο μιά μικρή φρουρά γιά τήν προστασία τῆς Βασιλεύουσας. Ἡ καθημερινή ζωή στήν Πόλη συνεχιζόταν μέ μιά σχετική ἀγωνία γιά τήν ἐπιστροφή τοῦ αὐτοκράτορα. Αἰφνιδίως μπροστά στά τείχη ἐμφανίζονται πεζοπόρα τμήματα Περσῶν, ἐνῶ πλοῖα τῶν Ἀβάρων ἔχουν ἀποκλείσει τόν Κεράτιο Κόλπο. Οἱ κάτοικοι τῆς Κωνσταντινουπόλεως αἰφνιδιάζονται, οἱ δυνατότητες ἄμυνας εἶναι περιορισμένες καί μόνη καταφυγή ἡ προσευχή στήν Ὑπεραγία Θεοτόκο. Μέ τήν ἱερά εἰκόνα Της, ὁ Πατριάρχης Σέργιος στηρίζει τούς ἀμυνόμενους στά φυλάκια. Ὁ Ναός τῆς Παναγίας τῶν Βλαχερνῶν γεμίζει μέ γυναικόπαιδα καί τό δάπεδο ποτίζεται μέ δάκρυα. Οἱ ἀπειλές τῶν βαρβάρων ἀκούγονται καί στό Ναό: «Μόνο ἄν γίνετε πουλιά γιά νά πετάξετε στόν ἀέρα ἤ ψάρια γιά νά κολυμπήσετε μέσα στή θάλασσα, θά σωθεῖτε».
Οἱ πολιορκούμενοι Χριστιανοί εἶχαν συναίσθηση τῆς ἀδυναμίας τους, ἀλλά πίστευαν ὅτι ὁ Παντοδύναμος Θεός θά τούς ἔσωζε μέ τήν πρεσβεία τῆς Παναγίας. Γιά τό λόγο αὐτό προσεύχονταν ὁλοένα καί θερμότερα. «Τό θαῦμα εἶναι τῆς πίστης τό ἀκριβό παιδί» καί ἡ πίστη ἔδωσε τό θαυμαστό ἀποτέλεσμα: Ἕνας ξαφνικός δυνατός ἄνεμος σήκωσε πελώρια κύματα καί βύθισε τά καράβια τῶν Ἀβάρων. Οἱ βάρβαροι, ὅσοι ἔζησαν, ἔφυγαν πανικόβλητοι. Αὐτό τό θαῦμα ὑπερέβαινε τήν ἀνθρώπινη λογική καί οἱ Βυζαντινοί ἔσπευσαν στήν Παναγία τῶν Βλαχερνῶν, τέλεσαν Δοξολογία καί ἔψαλαν γιά πρώτη φορά τό «Τῇ Ὑπερμάχῳ…», καί ἀπήγγειλαν ὅλο τόν ὕμνο ὄρθιοι˙ στάση πού τόν χαρακτήρισε ὡς «Ἀκάθιστο Ὕμνο».
Ὁ Ἀκάθιστος Ὕμνος περιλαμβάνει 144 χαιρετισμούς, τά ἀνεκτίμητα «Χαῖρε», τά διαμάντια τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὑμνογραφίας. Κάθε χαιρετισμός συνδυάζει ἱστορία καί θεολογία. Μᾶς περιγράφει μέ ἁπλότητα τό ἱστορικό γεγονός τῆς Σάρκωσης τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου καί μᾶς δίνει παράλληλα τά θεολογικά μηνύματα καί τίς προεκτάσεις τῆς κοσμοσωτήριας εὐαγγελικῆς ἱστορίας. Οἱ πρῶτοι δώδεκα οἶκοι (Α-Μ) ἑστιάζουν περισσότερο στήν ἱστορία, δηλαδή στόν Εὐαγγελισμό τῆς Θεοτόκου, στήν σύλληψη τοῦ Χριστοῦ ἀπό τήν Παναγία, στήν ἐπίσκεψη τῆς Θεοτόκου στήν Ἐλισάβετ, στήν ἐπίσκεψη τῶν ποιμένων καί τῶν μάγων στό νεογέννητο Χριστό, στήν ἐπιστροφή τῶν μάγων, στήν φυγή στήν Αἴγυπτο καί στήν Ὑπαπαντή, ἐνῶ οἱ ἑπόμενοι δώδεκα (Ν-Ω) ἔχουν θεολογικότερο περιεχόμενο, δηλαδή ἀναφέρονται στήν ἄσπορο σύλληψη, στή θεότητα καί ἀνθρωπότητα τοῦ Χριστοῦ, στή σωτηρία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους καί στή θέωση τῶν ἀνθρώπων.
Ἡ Παναγία μας ἐγκωμιάζεται καί χαιρετίζεται ὡς «Ἀμνοῦ καί Ποιμένος Μήτηρ» καί ὡς «αὐλή λογικῶν προβάτων».
Ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος ἐπιλέχτηκε ἐξαρχῆς ἀπό τήν «προαιώνια βουλή τοῦ Θεοῦ», ὥστε νά γίνει τό «Δοχεῖον τῆς Χάριτος» καί νά διακονήσει τό μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας ὡς Μητέρα τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ, πού συνδύασε στόν ἑαυτό Του τόν ῥόλο τοῦ Ἀμνοῦ καί τοῦ Ποιμένα μαζί. Εἶναι «ὁ Ποιμήν ὁ καλός πού θέτει τήν ψυχήν Αὐτοῦ ὑπέρ τῶν προβάτων (Ἰω. 10, 11), καί εἶναι ταυτόχρονα «ὁ Ἀμνός τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου»(Ἰω. 1, 29). Δύσκολη ἡ κατανόηση τῆς διπλῆς αὐτῆς ἰδιότητας μέ τή λογική. Δυσκολότερη γιά τή σκέψη ἡ ἀποδοχή τοῦ προσώπου ἐκείνου πού εἶναι μαζί θύτης καί θῦμα. Εἶναι ὅμως μιά ἀλήθεια, ἡ μόνη ἀλήθεια, ἡ σώζουσα τόν κόσμο. Ὁ Κύριος σαρκώθηκε γιά χάρη μας∙ κατέβηκε ἀπό τόν Οὐρανό, γιά νά ἀνεβάσει ἐμᾶς ἐκεῖ πάνω. Δέ μᾶς κάλεσε ἀπό ψηλά μέ βροντές καί ἀστραπές, δέν τρόμαξε τόν ἄνθρωπο γιά νά τόν φέρει κοντά Του. Σεβάστηκε τήν ἐλευθερία πού Ἐκεῖνος μᾶς ἔδωσε καί ἦλθε σέ μᾶς ὡς ταπεινός ἄνθρωπος. «Καθ’ ἡμᾶς ἄνθρωπος», θά μᾶς πεῖ σέ ἄλλο σημεῖο ὁ Ἀκάθιστος Ὕμνος. Ἦλθε πλάι μας ἀπό ἀγάπη καί μᾶς ἔδωσε τήν ἴδια τή ζωή Του, γιά νά μᾶς δώσει ἐλπίδα ζωῆς αἰωνίου. Οἱ ἄρχοντες τοῦ κόσμου τούτου μπορεῖ νά θυσιάζουν τό λαό στίς φιλοδοξίες τους, ὁ δικός μας ὅμως Ἄρχοντας εἶναι ὁ «Καλός Ποιμένας», πού θυσιάστηκε γιά μᾶς, πότισε τή γῆ μέ τό τίμιο αἷμα Του καί στό αἷμα Του θεμελιώθηκε ἡ Ἐκκλησία. Μιά Ἐκκλησία ποτισμένη διά μέσου τῶν αἰώνων μέ τό αἷμα τῶν Μαρτύρων Της.
Ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος ὑμνεῖται καί χαιρετίζεται καί ὡς «αὐλή λογικῶν προβάτων». Τί σημαίνει αὐτό ἀγαπητά μου παιδιά; Τά φυσικά πρόβατα, ἔχουν ποιμένα πού νοιάζεται γι’ αὐτά, τά φροντίζει κάθε στιγμή, τά μεταφέρει σέ πράσινα λιβάδια, μένει μαζί τους γιά νά μήν κινδυνεύσουν, καί τό βράδυ τά βάζει μέσα στό μαντρί ὥστε νά εἶναι ἀσφαλῆ. Καί τοῦτο γιατί τά πρόβατα εἶναι ἄκακα, δέν ἀγριεύουν καί δέν ἐπιτίθενται. Ἐπιπλέον εἶναι πολύ χρήσιμα, γιατί δίνουν τόσα πολύτιμα καί ἀπαραίτητα ἀγαθά γιά τόν ἄνθρωπο.
Ἀνάλογα γνωρίσματα πρέπει νά ἔχουν, τά λογικά πρόβατα τῆς ποίμνης τοῦ Καλοῦ Ποιμένα, τοῦ Χριστοῦ. Δηλαδή ἐμεῖς οἱ πιστοί πρέπει νά εἴμεθα ἥμεροι καί εἰρηνικοί, ὀφείλουμε νά προσφέρουμε στό συνάνθρωπο, νά εἴμεθα κοντά στόν Ποιμένα, ἀλλιῶς θά φαγωθοῦμε ἀπό τούς «λύκους» πού παραμονεύουν. Καί ὅπως τό φυσικό πρόβατο νιώθει ἀσφάλεια μέσα στό μαντρί, ἔτσι καί ὁ Χριστιανός μπορεῖ νά εἶναι ἀσφαλής μόνο μέσα στήν « αὐλή τῶν λογικῶν προβάτων », πού εἶναι ἡ Ἐκκλησία μας. Τήν Ἁγία μας Ἐκκλησία σκέπει ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος, που εἰκονίζεται πάνω στήν κόγχη τοῦ Ἱεροῦ Βήματος μέ ἁπλωμένα τά χέρια, νά ἀγκαλιάζει τούς πιστούς καί νά τούς ἀνεβάζει στό Θρόνο τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Εἶναι ἡ « Πλατυτέρα τῶν Οὐρανῶν », ἡ « μετάγουσα τούς ἐκ γῆς πρός Οὐρανόν ».
Ἡ Χάρη τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, μᾶς ὁδηγεῖ αὐτές τίς ἡμέρες στήν Ἐκκλησία, γιά νά ὑμνήσουμε τήν Παναγία μας καί νά τήν εὐχαριστήσουμε θερμά γιά τήν ὑψηλή καί ἔμπονη διακονία Της στό Μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας.
Ἐκείνη, ὡς «Νέα Εὔα», ἐκπροσώπησε τό ἀνθρώπινο γένος. Ἡ πρώτη, ἡ Εὔα τῆς Ἐδέμ, μᾶς ὁδήγησε, μέ τήν ἐπιπολαιότητά της, στόν ὄλεθρο. Ἡ ἄλλη, ἡ δεύτερη Εὔα, ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος, μᾶς ἄνοιξε τό δρόμο τῆς σωτηρίας μας. Ἔγινε ἡ Ἴδια «γέφυρα τῶν ἐκ γῆς πρός Οὐρανόν». Μέσα στήν Ἁγία μας Ἐκκλησία καί κάτω ἀπό τή σκέπη τῆς Παναγίας ἄς ἐναποθέσουμε τίς ἐλπίδες μας, ἄς ὑφάνουμε πάνω στόν καμβά τῆς ζωῆς μας, μέ τήν βοήθειά της καί το παράδειγμά της, τήν σωστή ἀνατροφή καί διδαχή τῶν παιδιῶν μας.
Γιατί μόνο ἔτσι θά παραδώσουμε σωστά δομημένους ἀνθρώπους στήν κοινωνία μας, στήν Ἑλλάδα μας.
Μέ τήν Παναγία Μητέρα ἄς σχεδιάσουμε τό μέλλον αὐτοῦ τοῦ τόπου, πού τόσο πολύ δοκιμάζεται. Καί πιστέψτε με δέν ταιριάζει καί δέν ἐπιτρέπεται αὐτός ὁ τόπος πού εἶναι ὁ λῖχνος τοῦ πολιτισμοῦ νά δοκιμάζεται μ’ αὐτόν τόν τρόπο.
Ἡ ἱστορία ὅμως, ἀγαπητά μου παιδιά, μᾶς διδάσκει, ὅτι ὅταν οἱ ἕλληνες εἶναι ἐνωμένοι – ὅπως εἶναι τώρα – γεννοῦν τό θαῦμα˙ καί τό θαῦμα θά γίνει˙ νά εἶστε σίγουροι˙ Αὐτός ὁ τόπος πάλι θά ἀνθίσει. Ἡ νεολαία μας, αὐτή ἡ δαφνοστεφανομένη ἀπαντοχή μας, καί πάλι θά βρεῖ το χαμόγελο καί τή σταθερότητα στήν πορεία της.
Ἄς στραφοῦμε ἐγκωμιαστικά στήν Ὑπέρμαχο Στρατηγό μαζί μέ τό μεγάλο ὑμνωδό τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου καί ἄς τῆς εἴπωμεν:
Χαῖρε, σύ πού εἶσαι Μητέρα Ἐκείνου,
ὁ Ὁποῖος εἶναι καί Ἀμνός (ὡς ἀνθρωπος) καί Ποιμήν (ὡς Θεός),
Χαῖρε, σύ, πού εἶσαι ἡ μάνδρα τῶν λογικῶν προβάτων
(δηλαδή τῶν πιστῶν).
Μήτηρ τοῦ Θεοῦ φύλαξον ἡμᾶς ὑπό τήν σκέπην Σου.
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
† Ὁ Νίκαίας Ἀ λ έ ξ ι ο ς