«Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, Κυριακῇ πρώτῃ τῶν Νηστειῶν,
ἀνάμνησιν ποιούμεθα τῆς ἀναστηλώσεως
τῶν ἁγίων καί σεπτῶν εἰκόνων, γενομένης
παρά τῶν ἀειμνήστων Αὐτοκρατόρων Κωνσταντινουπόλεως
Μιχαήλ καί τῆς μητρός αὐτοῦ Θεοδώρας,
ἐπί Πατριαρχείας τοῦ ἁγίου καί ὁμολογητοῦ Μεθοδίου»
(Συναξάριον)
Ἀγαπητοί μου Πατέρες καί Ἀδελφοί,
Μέ τούς παραπάνω λόγους ὁ ἱερός Συναξαριστής μᾶς εἰσάγει εὐλαβικά στό ὑψηλό περιεχόμενο τοῦ μεγάλου ἑορτασμοῦ τῆς Ἐκκλησίας μας, καί μᾶς δίνει τή διάσταση τῆς Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἡ ἑορτή εἶναι ἰδιαιτέρως σημαντική γιά τήν τοπική μας Ἐκκλησία, τήν ἱστορική συνέχεια τῆς Ἐκκλησίας τῆς Νίκαιας τῆς Βιθυνίας, ἐκλεκτοῦ τμήματος τῶν Ἀλησμόνητων Πατρίδων, ἐκεῖ ὅπου συνῆλθαν ἡ πρώτη καί ἡ ἑβδόμη Οἰκουμενικές Σύνοδοι. Ἡ τελευταία μάλιστα ἀποτελεῖ τήν θεολογική προϋπόθεση τῆς Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας.
Στήν Ζ΄ Οἰκουμενική Σύνοδο τοῦ 787, ἐπί Πατριάρχου ἁγίου Ταρασίου καί μέ τή συμμετοχή 367 ἁγίων Ἱεραρχῶν, καταδικάστηκε ἡ αἵρεση τῶν εἰκονομάχων, καί κηρύχτηκε αἰωνία ἡ μνήμη τῶν ἁγίων ὑπερμάχων τῆς Ὀρθοδοξίας, ἤτοι τοῦ Πατριάρχου Γερμανοῦ (715 – 730 μ.Χ.), τοῦ Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, καί ὅλων ὅσοι εἶχαν ὑποστεῖ βασάνους καί ἐξορίες λόγῳ τῶν ἁγίων εἰκόνων. Στόν Ὅρο πίστεως τῆς Συνόδου ἀναφέρονται μεταξύ ἄλλων, ὅτι «Ὅσο μέ τήν εἰκονική παράσταση βλέπουμε τά ἱερά πρόσωπα, τόσο προχωροῦμε στή μνήμη τῶν εἰκονιζόμενων προσώπων καί στή μίμησή τους. Μέσῳ τῆς προσκύνησης, λατρεύουμε τόν Θεό καί τιμοῦμε τούς ἁγίους Του. Καί ἀσφαλέστατα, ἡ “τῆς εἰκόνος τιμή ἐπί τό πρωτότυπον διαβαίνει”. Ὅποιος ἀσπάζεται τήν εἰκόνα, προσκυνᾷ τήν ὑπόσταση τοῦ εἰκονιζόμενου». Ἡ θεολογία τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου συνάντησε τήν ἀντίδραση τῶν εἰκονομάχων, ἀκολούθησαν νέοι διωγμοί, καί μόλις τό 843 μ. Χ. ἡ βυζαντινή αὐτοκράτειρα ἁγία Θεοδώρα, ὡς Ἐπίτροπος τοῦ ἀνήλικου γιοῦ της Μιχαήλ, συγκάλεσε Σύνοδο στήν Κων/πολη, ὑπό τήν προεδρία τοῦ Πατριάρχου Μεθοδίου. Ἡ Σύνοδος αὐτή ἀποκατέστησε ὁριστικά τίς ἱερές εἰκόνες, ἐπικυρώνοντας τόν Ὅρο τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου.
Ἡ Ἐκκλησία μᾶς καλεῖ, τιμώντας τήν εἰκόνα, νά κρατήσουμε ἀμόλυντη τήν ἐσωτερική εἰκόνα, τό δοσμένο «κατ’ εἰκόνα», στοχεύοντας στό «καθ’ ὁμοίωσιν», πού εἶναι κατά τούς Ἁγίους καί Θεοφόρους Πατέρες, ὁ τελικός στόχος τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτός καθίσταται ἐφικτός μέ προσοικείωση τῆς ἁγιότητος, αὐτοπροαίρετα καί ἐλεύθερα. Νά ἀναστηλωθεῖ ὁ πεπτωκός ἄνθρωπος, νά ὡραιοποιηθεῖ ἐσωτερικά ἡ «κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ πλασθεῖσα ἡμῖν ὡραιότης»,πού συνιστᾷ τήν οὐσία τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως.
Ἀδελφοί μου ἀγαπητοί,
Ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι μυστική κλίμακα ἀνόδου καί ἐμφάνισης στό Θρόνο τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Προϋπόθεση γι’ αὐτό εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία σέ συνδυασμό μέ τήν Ὀρθοπραξία, δηλ. ἡ ὀρθή πίστη καί ἡ τήρηση τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ. Ἡ«καινή κτίσις» πού προσμένουμε καλύπτει ἐμᾶς καί ὁλόκληρη τή Δημιουργία (Ρωμ. 8, 21). Σ’ αὐτά τά πλαίσια καί ἡ τιμή τῶν εἰκόνων εἶναι μαρτυρία τῆς πίστης καί ἐλπίδας γιά τήν καθολική μεταμόρφωση καί δόξα τῆς Κτίσης. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία κηρύσσει «Χριστόν τόν ἀληθινόν Θεόν ἡμῶν καί τούς Αὐτοῦ Ἁγίους… τόν μέν ὡς Θεόν καί Δεσπότην, προσκυνοῦντες καί σέβοντες, τούς δέ (ἁγίους), διά τόν κοινόν Δεσπότην, ὡς Αὐτοῦ γνησίους θεράποντας τιμῶντες καί τήν κατά σχέσιν προσκύνησιν ἀπονέμοντες». Αὐτή ἡ τιμή ἐκδηλώνεται «ἐν λόγοις, ἐν συγγραφαῖς,… ἐν ναοῖς, ἐν εἰκονίσμασι» (Συνοδικόν τῆς Ὀρθοδοξίας). Καί ἐμεῖς οἱ ταπεινοί ἄς κρατήσουμε, ὅσο μποροῦμε, ἀλώβητο τό«κατ᾿ εἰκόνα», δεόμενοι μέ ταπείνωση μετά τοῦ Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ: «Εἰκών εἰμί τῆς ἀρρήτου δόξης σου εἰ καί στίγματα φέρω πταισμάτων».
Εὐχέτης πρός Κύριον
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
† Ὁ Νίκαίας Ἀ λ έ ξ ι ο ς