Τούς ἱερούς καί θεοφθόγγους κήρυκας,
τήν κορυφήν τῶν Διδασκάλων Κύριε, προσελάβου…»
(Κοντάκιον τῶν Ἁγίων)
Ἀγαπητοί μου Ἐκπαιδευτικοί,
Προσφιλεῖς μου μαθητές καί μαθήτριες,
Ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία καί ἡ Ἑλληνορθόδοξη Παιδεία τιμοῦμε σήμερα τούς τρεῖς Μεγάλους Πατέρες καί Διδασκάλους. Εἶναι ὁ Μέγας Βασίλειος, ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος καί ὁ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος. Ὁ κοινός τους ἑορτασμός καθιερώθηκε τόν ΙΑ΄ αἰῶνα μέ πρωτοβουλία τοῦ Μητροπολίτη Εὐχαΐτων Ἰωάννη, ὁ ὁποῖος συνέθεσε καί τήν Ἀκολουθία τους. Κέντρο τοῦ ἑορτασμοῦ ἔγινε ἡ Βασιλεύουσα, καί ἀκολούθησαν βαθμιαῖα ὅλες οἱ περιοχές τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας. Γνωρίζουμε ὅτι ἡ πρωτεύουσα τῆς Ἰωνίας, ἡ Σμύρνη, τιμοῦσε τούς Ἱεράρχες μέ λαμπρές ἐκδηλώσεις, ἐνῶ στόν Ἑλλαδικό χῶρο πῆρε τή σκυτάλη ἡ Ἰόνιος Ἀκαδημία (1824-26) καί ἀκολούθησε τό Πανεπιστήμιο τῶν Ἀθηνῶν (1943-44).
Ἡ καθιέρωση τῆς τιμῆς ὀφείλεται στό γεγονός ὅτι οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες ἐπεχείρησαν καί ἐπέτυχαν τή σύζευξη τοῦ χριστιανικοῦ σωτηριολογικοῦ μηνύματος μέ τόν ἑλληνικό στοχασμό, τήν πίστη τοῦ Εὐαγγελίου μέ τόν ἑλληνικό Λόγο. Οἱ ἑλληνομαθεῖς χριστιανοί Πατέρες ἔδωσαν καινούριες ἀπαντήσεις σέ ἀγωνιώδη ἐρωτήματα, γιά θέματα ὑπαρξιακά, θεολογικά, κοσμολογικά καί ἀνθρωπολογικά, διατυπώνοντάς τα μέ τό χριστιανικό ἔνδυμα οὐράνιας ἐλπίδας, δεδομένου τοῦ πρόσκαιρου τῶν παρόντων καί τῆς ἀναμονῆς «καινῶν οὐρανῶν καί γῆς καινῆς» (Β΄ Πέτρ. 3, 13).
Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες ἀποδόμησαν ἕνα παλαιό καί γερασμένο κόσμο καί στή θέση του ἐγκαινίασαν μιά νέα πραγματικότητα, μέ ἀξίες, ὁράματα καί προοπτική. Ἔως τήν ἐποχή τους, δύο κόσμοι, ὁ ἑλληνικός καί ὁ χριστιανικός, δύο νοοτροπίες, δύο ὡς τότε ἀσύμβατα πολιτισμικά μεγέθη ἀντιμάχονταν. Ἡ εἰδωλολατρία προσπαθοῦσε νά κρατηθεῖ ἀλώβητη στή χειμαρρώδη πορεία τοῦ Εὐαγγελίου, διώκοντας πιστούς, θανατώνοντας μάρτυρες, δημεύοντας περιουσίες. Στήν εὐαγγελική πορεία προϋπῆρξαν βεβαίως ἰσχυρά πνεύματα, ὅπως λ.χ. οἱ Ἀπολογητές, πού θέλησαν, καί ὡς ἕνα βαθμό πέτυχαν, νά συναρμόσουν τόν εὐαγγελικό μέ τόν ἀνθρώπινο λόγο. Ἀλλά μέχρι τήν ἐποχή τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν δέν εἶχε γίνει κατορθωτό στόν ἐπιθυμητό βαθμό ἐκεῖνο τό σωτηριῶδες μπόλιασμα τῶν δύο ρευμάτων ἤ παρουσιαζόταν εὐκαιριακά ἕνα ἀχνοφῶς, καί αὐτό περιορισμένο κατά τόπους καί ἐποχές.
Ἀδελφοί μου ἀγαπητοί,
«Ἡ ἱστορική συνάντηση τοῦ Χριστιανισμοῦ μέ τόν Ἑλληνισμό ὑπῆρξε χωρίς ἀμφιβολία τό μεγαλύτερο κοσμοϊστορικῆς σημασίας γεγονός πού ἐπήγαγε τήν βαθύτερη καί ριζικώτερη τομή στήν καθόλου ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητος» (Μιχ. Φ. Δημητρακοπούλου, Μελέτες κριτικῆς φιλοσοφίας καί μεταφυσικῆς). Καί αὐτή τήν κοσμοϊστορική συνάντηση πέτυχαν κυρίως οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες καί δευτερευόντως ἄλλοι ἱεροί Πατέρες. Οἱ τιμώμενοι Ἱεράρχες μελέτησαν πολύ καί πολλά, κατέκτησαν τήν κοσμική σοφία καί τήν ἐναρμόνισαν μέ τό Εὐαγγέλιο, δημιουργώντας λαμπρό μεῖγμα πίστης καί σοφίας, σέ ταύτιση μέ τήν μόνη Ἀλήθεια, τόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό, «τήν ὁδό, τήν ἀλήθεια καί τή ζωή» (Ἰω. 14, 6).
Αὐτούς τούς Μεγάλους Ἱεράρχες καί σοφούς Παιδαγωγούς τιμοῦμε σήμερα, εὐχόμενοι ψυχική δύναμη καί αἰσιοδοξία στούς προσφιλεῖς μου ἐκπαιδευτικούς καί καλή πρόοδο, στίς μαθήτριες καί στούς μαθητές μας, τίς χρυσές ἐλπίδες τῆς Ἑλλάδας μας.
Χρόνια πολλά καί εὐλογημένα,
Ὁ Μητροπολίτης σας
† Ὁ Νίκαίας Ἀ λ έ ξ ι ο ς