ΑΓΙΟΣ ΒΑΛΕΝΤΙΝΟΣ, μήπως παπικός άγιος;
Μήπως ανύπαρκτος άγιος;
Τίποτα απ όλα αυτά.
ΑΓΙΟΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ!
Δεν γνωρίζουμε πολλά στοιχεία για την ζωή του Αγίου Βαλεντίνου. Έζησε στην Ρώμη τον 3ο μ.Χ. αιώνα και ήταν χριστιανός Ιερέας, ο οποίος μαζί με τον επίσης χριστιανό Ιερέα Μάριο βοηθούσε Χριστιανούς κατά τη διάρκεια διωγμών από τον αυτοκράτορα Κλαύδιο Β τον Γότθο. Υπήρξε επίσκοπος του Τέρμι της Ιταλίας. Λατρεύεται από τον 4ο αιώνα στην Ρώμη, στο παρεκκλήσιο της βασιλικής της Via Flaminia. Θεωρείται και προστάτης των επιληπτικών. Η μνήμη του «μάρτυρος Βαλεντίνου, πρεσβυτέρου Ρώμης», όπως τον αναφέρουν τα αρχαία μαρτυρολόγια της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, τιμάται την 14η Φεβρουαρίου. Κατά μία παράδοση, οι εν λόγω χριστιανοί ιερείς (και έπειτα άγιοι) Βαλεντίνος και Μάριος πάντρευαν ζευγάρια χριστιανών νέων, την εποχή που ο Κλαύδιος είχε απαγορεύσει την σύναψη γάμου σε όσους άνδρες δεν είχαν εκπληρώσει τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις. Η απαγόρευση στηριζόταν στο ότι ο Κλαύδιος δεν μπορούσε να βρει εύκολα άνδρες για τις εκστρατείες του, γεγονός που το απέδιδε στην απροθυμία των ανδρών να αποχωριστούν τις οικογένειές τους και τις αγαπημένες τους. Επιπλέον, η μεγάλη αρετή και η κατηχητική δράση του αγίου είχαν αρχίσει να εξαπλώνονται και, ως αποτέλεσμα των παραγόντων αυτών, συνελήφθη και οδηγήθηκε στο αυτοκρατορικό δικαστήριο. Ο αυτοκράτορας τον ρώτησε για ποιον λόγο δρούσε αντίθετα με την απαγόρευση και ο άγιος του απάντησε: «ʼρχοντα μου, αν ήξερες το δώρο του Θεού, θα ήσουν ευτυχής και μαζί μ εσένα όλη η αυτοκρατορία σου. Θα απορρίπτατε τη λατρεία των ειδώλων και θα λατρεύατε τον αληθινό Θεό και τον Υιό Του, τον Ιησού Χριστό». Ένας από τους παρόντες δικαστές διέκοψε τον άγιο ρωτώντας τον τι πίστευε για τον Δία και τον Ερμή και ο άγιος θαρραλέα του απάντησε: «Είναι άθλιοι και διεφθαρμένοι». Έξαλλος τότε ο δικαστής, φώναξε: «Αυτός βλασφήμησε ενάντια στους θεούς και στην αυτοκρατορία!».
Ο αυτοκράτορας όμως συνέχισε τις ερωτήσεις του με περιέργεια και ικανοποιημένος, διότι είχε βρει την ευκαιρία να μάθει ποια ήταν επιτέλους η πίστη των Χριστιανών. Ο Βαλεντίνος βρήκε το θάρρος να τον προτρέψει να μετανοήσει για το αίμα των Χριστιανών που είχε χύσει: «Πίστεψε στον Ιησού Χριστό, βαπτίσου και θα σωθείς και ήδη από αυτή την στιγμή θα διασφαλίσεις την δόξα της αυτοκρατορίας σου και τον θρίαμβο των όπλων σου», του είπε ο άγιος. Ο Κλαύδιος άρχισε να πείθεται και να λέει στους παρευρισκομένους: «Ακούστε τι όμορφη διδασκαλία που μας κηρύττει αυτός ο άνθρωπος». Αλλά ο έπαρχος της Ρώμης, δυσαρεστημένος, άρχισε να φωνάζει: «Δείτε πως αυτός ο Χριστιανός παραπλανεί τον Πρίγκιπά μας». Τότε ο Κλαύδιος, παρέπεμψε τον άγιο σε άλλο δικαστή, τον Αστέριο, ο οποίος είχε μια μικρή κόρη που ήταν τυφλή την τελευταία διετία. Όταν άκουσε πως ο Χριστός είναι το Φως του κόσμου, ρώτησε τον Βαλεντίνο εάν θα μπορούσε να δώσει εκείνο το φως στο παιδί του. Ο άγιος Βαλεντίνος λοιπόν, έβαλε το χέρι του στα μάτια της και προσευχήθηκε. Το θαύμα έγινε και το κορίτσι βρήκε το φως του! Ο δικαστής με όλη την οικογένειά του ομολόγησε πίστη στον Χριστό, νήστεψαν για τρεις ημέρες, κατέστρεψαν τα είδωλα που είχαν στο σπίτι τους και τέλος βαπτίσθηκαν.
Μόλις ο αυτοκράτορας έμαθε τα γεγονότα αυτά, αρχικά σκέφθηκε να μην τους τιμωρήσει, όμως η σκέψη πως στα μάτια των υπηκόων του θα φαινόταν αδύναμος, τον ανάγκασε να προδώσει το αίσθημα δικαίου που είχε. Έτσι λοιπόν τον άγιο Βαλεντίνο μαζί με άλλους Χριστιανούς, αφού πρώτα τους βασάνισαν, τους αποκεφάλισαν στις 14 Φεβρουαρίου του έτους 268 (ή 269). Μετά το μαρτύριο, κάποιοι Χριστιανοί περιμάζεψαν το σώμα του αγίου και έβαλαν λίγο από το αίμα του σε κάποιο φιαλίδιο. Το σώμα του μάρτυρα μεταφέρθηκε και θάφτηκε στις Κατακόμβες της αγίας Πρισκίλλας, κατ εξοχήν τόπο ενταφιασμού των μαρτύρων. Με την πάροδο του χρόνου, κατά κάποιον τρόπο «λησμονήθηκε», δεδομένου ότι σχεδόν καθημερινά ενταφιάζονταν σε αυτές τις κατακόμβες νέοι μάρτυρες για αρκετούς αιώνες.
Η ανάμνηση όμως του μαρτυρίου του αγίου Βαλεντίνου παρέμεινε ζωηρή, ιδιαίτερα στην τοπική Εκκλησία της Ρώμης. Επισήμως η μνήμη του αγίου Βαλεντίνου θεσπίστηκε το 496 από τον Πάπα άγιο Γελάσιο. Το 1815 τα λείψανα δωρήθηκαν από τον Πάπα σε κάποιον ευγενή Ιταλό ιερέα (κατά συνήθεια της εποχής) και το 1907 βρέθηκαν στη Μυτιλήνη, στον ρωμαιοκαθολικό ναό της Παναγίας. Φαίνεται πως, μετά το θάνατο του κληρικού αυτού, κάποιος απόγονος του που είχε κληρονομήσει τα λείψανα, μετανάστευσε στην Μυτιλήνη, όπου υπήρχε ακμάζουσα κοινότητα δυτικοευρωπαίων ρωμαιοκαθολικών Χριστιανών. Εκεί λοιπόν παρέμειναν μέχρι και το 1990, οπότε και μεταφέρονται στην Αθήνα, στον ναό των αγίων Φραγκίσκου και Κλάρας, της Ιταλικής παροικίας, και βρίσκονται μέχρι σήμερα εκεί.
Επαρκή στοιχεία για την εθνική καταγωγή του αγίου δεν υπάρχουν, εκτός από κάποιες ενδείξεις πως ο άγιος ήταν ελληνικής καταγωγής. Η αρχαιότερη απεικόνιση του αγίου φέρει την ελληνική επιγραφή «Ο ΑΓΙΟΣ ΒΑΛΕΝΤΙΝΟΣ», βρίσκεται στο ναό της Παναγίας της Αρχαίας (Santa Maria Antiqua) του 6ου αιώνα, η οποία ήταν η ενορία των Ελλήνων της Ρώμης. Στο ναό εκείνο τιμούσαν ιδιαίτερα τους Έλληνες αγίους και γενικά τους εξ Ανατολής. Την αγιογράφηση και την ανακαίνιση του ναού είχε παραγγείλει ο Έλληνας Πάπας Ιωάννης ο Ζ (705-707) και την τελείωσαν οι διάδοχοί του, μεταξύ των οποίων ο τελευταίος Έλληνας Πάπας Ρώμης Ζαχαρίας (741-752). Ίσως όμως δεν είναι τυχαίο ότι μετά από δεκαεπτά αιώνες τα λείψανα ήλθαν στην Ελλάδα.
Πολλοί ισχυρίζονται πως ο άγιος Βαλεντίνος δεν αναφέρεται πουθενά στα εορτολόγια της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Πράγματι, την 14η Φεβρουαρίου στο εορτολόγιο της Εκκλησίας μας αναφέρονται μόνον οι όσιοι Αυξέντιος, Μαρώνιος και οι νεομάρτυρες Νικόλαος και Δαμιανός. Η εξήγηση είναι απλή: την αρχαία εποχή που συντάσσονταν οι αγιολογικοί κατάλογοι, τα συναξάρια και τα μαρτυρολόγια, είχαν καθαρά τοπικό χαρακτήρα και η φήμη ενός αγίου δεν σήμαινε πως εκτεινόταν σε όλη την Εκκλησία. Έτσι υπάρχουν άγιοι που, ενώ σε μία περιοχή τιμούνταν πολύ, σε άλλη περιοχή ήταν εντελώς άγνωστοι. Ο άγιος Δημήτριος π.χ., που είναι πασίγνωστος σε όλη την Ανατολική Εκκλησία, στην Δύση δεν τιμάται καθόλου. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν είναι άγιος. ʼλλο ένα παράδειγμα από την σύγχρονη Εκκλησία είναι ο άγιος Χρυσόστομος Σμύρνης (1922), ο οποίος, ενώ στην Ελλάδα είναι γνωστός, στην Ρωσία δεν τον γνωρίζουν. Στην προκειμένη περίπτωση λοιπόν αναφερόμαστε σε άγιο του 3ου αιώνα μ.Χ., περιόδου κατά την οποία έζησε ο άγιος Νικόλαος, η αγία Βαρβάρα, ο άγιος Παντελεήμων, ο άγιος Χαράλαμπος, οι άγιοι Ανάργυροι Κοσμάς και Δαμιανός και αναρίθμητοι άλλοι άγιοι. Συνεπώς, ο άγιος Βαλεντίνος είναι άγιος της Μίας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας, διότι το «Σχίσμα» ήλθε πολύ αργότερα, το έτος 1054 μ.Χ.
Όσοι λοιπόν τιμούν τον άγιο Βαλεντίνο επιτελούν έργο θεάρεστο, εφ όσον «Θαυμαστός ο Θεός εν τοις αγίοις Αυτού». Εκτός από τα ιστορικά στοιχεία που έχουμε για τον άγιο Βαλεντίνο, η ζωή του συνοδεύεται από διάφορους θρύλους, όπως αυτόν που τον θέλει προστάτη των ερωτευμένων. Σύμφωνα με την παράδοση, ο άγιος, που είχε την φήμη του ειρηνοποιού, κάποια μέρα καθώς καλλιεργούσε στον κήπο τριαντάφυλλα, άκουσε ένα ζευγάρι να καυγαδίζει έντονα και το γεγονός αυτό τον συγκλόνισε. Κόβοντας ένα τριαντάφυλλο βγήκε στον δρόμο, πλησίασε το ζευγάρι και τους παρακάλεσε να τον ακούσουν. Έστω απρόθυμα εκείνοι υπάκουσαν και ο άγιος, προσφέροντας τους το τριαντάφυλλο, τους νουθέτησε και τους ευλόγησε. Αμέσως επανήλθε η αγάπη ανάμεσά τους και λίγο αργότερα οι νέοι επέστρεψαν και του ζήτησαν να ευλογήσει το γάμο τους.
Τέλος, απευθυνόμενοι προς τους ερωτευμένους, θα τονίσουμε τα εξής: Καλό είναι το έθιμο να δωρίζετε λουλούδια και γλυκά αυτή την ημέρα, και ας λένε κάποιοι ότι πρόκειται για «εορτή των ανθοπωλών και των ζαχαροπλαστών». Ας έχουν δουλειά και αυτά τα καταστήματα. Σκεφθείτε όμως, ότι δεν τιμούμε τους αγίους όταν εξαντλούμε την «τιμή» τους μόνο σε δώρα και ευχές ή σε κοσμικές διασκεδάσεις. Τιμή αγίου αποτελεί κυρίως η μίμησή του. Είναι ακόμα καλύτερο, μαζί με τα λουλούδια και τα γλυκά, να κάνετε και μια προσευχή στον προστάτη σας ʼγιο, ώστε να πρεσβεύει για σας και να σας ευλογεί.
ΑΓΙΕ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΠΡΕΣΒΕΥΕ ΥΠΕΡ ΗΜΩΝ
Πηγές:
- Εγκυκλοπαίδεια New Advent (www.newadvent.org)
- Patron Saints Index (www.catholic-forum.com/saints/indexsnt.htm)
- Oxford Dictionary of Saints
- Ελληνισμός & Ορθοδοξία, Εκδόσεις PSL Λιβάνη
- Ο άγιος Βαλεντίνος της Αθήνας, Εκδόσεις Καλός Τύπος